Każdy, kto miał okazję zajrzeć do wnętrza karpia, mógł zobaczyć tam pęcherz pławny. Jest to narząd służący regulowaniu głębokości zanurzenia ryby. Jak to się odbywa? Pokazuje to prosty model do wykonania w domu.
Potrzebne materiały:
- szklana butelka, np. po wodzie mineralnej czy soku (ok. 03 l, usunąć z niej nalepki)
- spora miska, do której zmieści się swobodnie butelka
- balonik
- rurka plastykowa (może być słomka do napojów z opcją zginania lub podobna)
- taśma klejąca
- woda z kranu
Wykonanie modelu:
1. Balonik kilkakrotnie nadmuchujemy i spuszczamy z niego powietrze, aby stał się bardziej elastyczny.
2. Rurkę łączymy z balonikiem za pomocą taśmy klejącej, którą wielokrotnie owijamy wokół wylotu balonika. Dbamy o to, aby połączenie było szczelne! Jest to niezbędny warunek powodzenia całego przedsięwzięcia. Balonik będziemy nadmuchiwać właśnie przez tę rurkę.
3. Do miski nalewamy wodę i wkładamy do niej butelkę. Manipulujemy nią w wodzie w ten sposób, aby pozbyć się z niej powietrza. Zauważamy, że wypełniona wodą butelka opada na dno.
4. Gdy już tę obserwację mamy za sobą - wyjmujemy butelkę z miski, wylewamy z niej wodę, a za to wkładamy balonik połączony z rurką. Ponownie umieszczamy butelkę w wodzie. Niech woda wypełni ją swobodnie. Butelka, jak poprzednio, opada na dno. Wlot rurki trzymamy nad powierzchnią dbając, aby nie nalała się do niej (i do balonika) woda.
5. A teraz nadmuchujemy powoli balonik przez rurkę i obserwujemy położenie butelki względem dna.
Na skutek wypełniania się balonika powietrzem butelka staje się lżejsza i unosi się do góry. Warto popróbować trochę z dmuchaniem i napompować do balonika tyle powietrza, aby butelka pływała pod powierzchnią wody, ale nie była wynurzona. Ten właśnie manewr udaje się karpiowi.
Zatem butelka jest naszym odpowiednikiem ryby, a balonik - pęcherza pławnego.
Dodatkowe informacje o pęcherzu pławnym:
Jest on zwykle połączony z przewodem pokarmowym, choć są gatunki ryb, które tego połączenia nie mają.
Jest zwykle pojedynczy, ale są i pęcherze parzyste o różnych kształtach i rozmiarach.
W przedniej części pęcherza pławnego znajdują się komórki, które mają zdolność wydzielania tlenu z krwi do wnętrza pęcherza (tzw. gruczoł gazowy), a w tylnej jego części znajdziemy komórki, które umożliwiają proces przeciwny - usuwanie tlenu z powrotem do krwi (narząd zwany owalem). Ten system to unikalne zjawisko w świecie zwierząt! Dzięki niemu ryby mogą znaleźć się na pożądanej głębokości bez używania do tego mięśni.
Wiele ryb ma jeszcze na dokładkę specjalny system kości, które pozwalają na połączenie pęcherza pławnego z błędnikiem (w uchu!) - pełni on wtedy funkcję głębokościomierza.
Pęcherz pławny może również wydawać dźwięki! Wykorzystują to np. żabnice (tak, to te fascynująco brzydkie drapieżniki). Mięśnie otaczające pęcherz mogą się kurczyć, a to powoduje wibrację pęcherza przenoszoną na gaz w jego wnętrzu. Po co? Trzeba zapytać żabnicy:)
Pęcherz może też pełnić funkcje receptora, czyli czujnika zmian ciśnienia wody. Dzięki niemu ryba czuje spadek ciśnienia wody, np. gdy się wynurza.
Są też ryby, które wykorzystują pęcherz pławny, jako narząd oddechowy. Przykładem może tu być arapaima - jedna z największych ryb słodkowodnych świata, żyjąca w wodach Ameryki Południowej. Ściany jej pęcherza pławnego są gąbczaste i dobrze ukrwione, podobnie, jak płuco zwierząt lądowych. Ryba musi się wynurzyć z wody co 10-15 minut, aby zaczerpnąć powietrza znad powierzchni. Nie wystarcza jej oddychanie za pomocą skrzeli tlenem rozpuszczonym w wodzie.
Oczywiście są też ryby, które nie mają pęcherza pławnego. Zwykle są to gatunki głębinowe, albo żyjące stale blisko powierzchni wody, a zatem nie zmieniające często, ani szybko głębokości, na której pływają. Pęcherza pławnego nie ma np. makrela, ryba bardzo szybko pływająca, będąca stale w ruchu. Dla niej byłby on utrudnieniem w szybkiej zmianie głębokości zanurzenia, bo jednak organizm ryby potrzebuje trochę czasu, żeby zmienić ilość gazów w pęcherzu pławnym.
 |
| Pęcherz pławny karpia |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz