Wysokość względna i bezwzględna na mapie i w terenie

Wychodzę z założenia, że Czytelnik wie, co to jest wysokość względna i bezwzględna oraz ma pojęcie o poziomicach (definicja, cechy poziomicy). Jak już to wiecie i rozumiecie - reszta jest bajecznie prosta.

Jak odczytać z mapy wysokość bezwzględną wierzchołka góry?

Wierzchołek góry jest oznaczony na mapie kropeczką lub krzyżykiem, a przy niej powinna być zapisana wysokość szczytu (bez jednostki, bo na mapie jest to zawsze wysokość względna). Przy bardziej znaczących wierzchołkach na mapie widnieje również ich nazwa. Jeśli szczyt jest jednocześnie wulkanem - wierzchołek oznacza się nie kropeczką, a trójkątem.

Jak odczytać z mapy wysokość bezwzględną, na której położony jest punkt, np. miasto?

Jeśli mamy do czynienia z mapą poziomicową należy się przyjrzeć poziomicom. Na poziomicach powinny być zapisane informacje o wysokościach, na których leżą. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na to, czy wartości na poziomicach maleją, czy rosną w miarę zbliżania się do punktu, którego wysokość chcemy ustalić. Można wtedy także uzyskać wiadomość, czy punkt leży na wzniesieniu czy w kotlinie, czy na zboczu stromym (niewielkie odległości miedzy poziomicami), czy na zboczu łagodnym (większe odległości między poziomicami). Jeśli punkt leży w połowie odległości między dwiema poziomicami o znanych wysokościach - zapewne jego wysokość też jest pośrednia, np.

Punkt A jest położony mniej więcej na wysokości 350 m n.p.m.

Jeśli mamy przed sobą mapę hipsometryczną należy posłużyć się skalą barw zawartą w legendzie mapy albo widoczną na jej krawędzi. Trzeba porównać barwę okolicy miejsca, którego wysokość chcemy poznać z barwami na skali barw, na której widnieją też dane liczbowe. Możemy wtedy ustalić, że np. miejscowość Komańcza leży na wysokości od 500 do 700 m n.p.m. Może zdarzyć się też, że rozległa miejscowość leży na kilku barwach hipsometrycznych. Wtedy trzeba ustalić jakich barw użyto do oznaczenia wysokości bezwzględnej i podać ich wartości skrajne. Np. miasto Kraków leży na mapie na barwach oznaczających wysokość od 150 do 300 m n.p.m. (niestety skala barw nie zmieściła się na zdjęciu)

Skala barw hipsometrycznych nie zmieściła się na zdjęciu - musicie mi uwierzyć na słowo:)

Jakie zadania mogą Wam się trafić do rozwiązania?


Zadania typowe mają mniej więcej taką treść:

Zad.1. Ile metrów wysokości względnej ma do pokonania turysta, który wychodzi ze schroniska położonego na wysokości 720 m n.p.m., a szczyt wzniesienia ma wysokość 1470 m n.p.m?

Odp: 1470 - 720 = 750
Turysta musi pokonać 750 m wysokości
PS. nie oznacza to oczywiście, że ma taka odległość do przejścia. Ma tę wysokość pokonać w pionie - rozumiecie to chyba?

Zad.2. Oblicz wysokość bezwzględną szczytu, do którego zmierza turysta ze schroniska położonego na wysokości 2345 m n.p.m. Turysta ma do pokonania jeszcze 780 m wysokości.

Odp: 2345 + 780 = 3125
Wysokość bezwzględna tego szczytu wynosi 3125 m n.p.m.

Zad.3. Odczytaj z mapy Gór Świętokrzyskich wysokość Łysicy i Łysej Góry i oblicz różnicę wysokości między nimi.

Odp: Łysica  ma wysokość 612 m n.p.m., zaś Łysa Góra 595 m n.p.m.
612 - 595 = 17
Różnica wysokości miedzy tymi szczytami wynosi 17 m.

A jak to wygląda w terenie?

W Górach Wałbrzyskich (na drugim planie) różnice w wysokościach względnych są  nieduże, a widoczne tu zbocza gór mają niewielkie nachylenie. Same grzbiety są dość łagodne.
 Fot. Leszek Szwaja

W Tatrach różnice wysokości względnych między podnóżem góry, a jej wierzchołkiem są znacznie większe, zaś zbocza są strome. Grzbiety gór są zaostrzone, widoczne granie i turnie. Fot. Marianna Berkowska

Zadania mniej typowe dla Was znajdują się poniżej:

Zad. 1. Ułóż samodzielnie zadnie dla kolegów w klasie, w którym powinni obliczyć wysokość względną wybranego punktu. Wykorzystaj jedną z map w atlasie do przyrody.

Zad. 2. Oblicz różnice wysokości między:
a) najwyżej i najniżej położonym miejscem w Polsce
b) najwyższym szczytem na Ziemi  i największą depresją na Ziemi
c)  najwyższymi szczytami na Ziemi i Księżycu (dlaczego podaje się tylko wysokości względne gór księżycowych?)
d) Rowem Mariańskim i Czomolungmą

Zad. 3. Jak ustalisz wysokość względną niewielkiego pagórka położonego w Twojej okolicy (nie wyższego niż 5-10 m)? Nie można korzystać z mapy! Zaproponuj sposób wykonania zadania i pomoce, których można użyć. A może potrafisz wymyślić kilka sposobów?

Zad. 4.  (dla tych, którzy potrafią wykonać zadanie 3). Jak obliczysz różnicę w wysokościach względnych dwóch położonych blisko siebie pagórków, nie używając danych z mapy?