Rośliny iglaste, nagonasienne, nagozalążkowe

Bardzo często używa się zamiennie pojęć rośliny nagonasienne, nagozalążkowe, iglaste. Nie do końca jest to słuszne, a dlaczego - wyjaśniam poniżej.

Zalążek to ta część rośliny, z której (po zapłodnieniu, przy udziale pyłku) powstaje nasiono. Znajduje się w kwiecie rośliny.

U roślin okrytozalążkowych zalążek  jest osłonięty tzw. zalążnią, z której w trakcie rozwoju powstaje owoc. Owoc osłania nasiona, które się w nim znajdują. Stąd pochodzi nazwa: rośliny okrytonasienne, bo ich nasiona są okryte owocem.

U roślin nagozalążkowych zalążni nie ma, a zatem nie powstaje tez  żaden owoc. A co jest? Zalążki znajdujące się w kwiecie są oczywiście do niego "przymocowane", ale też mają swobodny kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Pyłek niesiony przez wiatr łatwo dostaje się do zalążka, łączy się z nim i powstaje nasionko.

                 

Szyszki świerkowe: sucha (otwarta) i wilgotna (zamknięta)

Nasionko nie jest niczym okryte: leży sobie na zdrewniałej łusce szyszki (szyszka powstaje z kwiatostanu, który twardnieje i drewnieje). Gdy nasionka dojrzeją, szyszka otwiera się (tylko, gdy jest sucho!) i wypadają z niej nasionka, które roznosi wiatr. Nasionka mają specjalne skrzydełko, które ułatwia lot z wiatrem na większą odległość.

Od tych reguł są oczywiście wyjątki, np. cis pospolity jest jak najbardziej rośliną nagonasienną, chociaż nasionko jest faktycznie osłonięte czerwoną osnówką. Nawiasem mówiąc jest to jedyna nietrująca część tej rośliny.  Podobnie jest z miłorzębem dwuklapowym, którego nasiono też jest osłonięte mięsistą otoczką, bardzo owocopodobną. Miłorząb jest nagozalążkowy i nagonasienny. Nie jest natomiast iglasty, jak większość nagozalążkowych i nagonasiennych. A zatem nie wszystkie rośliny nagonasienne i nagozalążkowe są iglaste :)

Nasiono cisu okryte czerwoną osnówką

Uczeń szkoły podstawowej powinien znać (tzn. potrafić odróżnić na podstawie typowych cech) nasze gatunki iglaste: sosnę pospolitą, cis pospolity, modrzew europejski, jodłę pospolitą, jałowiec pospolity, limbę i kosodrzewinę. Poniżej zdjęcia szyszek tych gatunków, które udało mi się sfotografować latem (dokleję pozostałe, gdy na nie trafię):

Młode szyszki sosnowe

Młode szyszki modrzewiowe

Młoda szyszka świerkowa

Warto wspomnieć, że wśród drzew iglastych należy szukać największych i najstarszych gatunków na Ziemi.  Najstarsze są świerki rosnące w Szwecji (9550 lat). Najwyższe są sekwoje rosnące w Ameryce Północnej - mają ok. 115 m wysokości.

Sekwoja wiecznie zielona z amerykańskiej Kalifornii, fot. Piotr Jurczyński,
sylwetka człowieka na tle drzewa jest wyjątkowo mała!

Zadania dla Uczniów:
1. Jakie są najwyższe i najstarsze drzewo w Polsce? Gdzie rosną (pokaż te miejsca na mapie)?
2. Opisz różnice w budowie liści i szyszek sosny pospolitej i świerka pospolitego. Sporządź tabelę, w której je zapiszesz. Uzupełnij ją własnymi rysunkami lub zdjęciami (te nie muszą być Twojego autorstwa). Nie zrywaj gałęzi, szyszki możesz znaleźć pod drzewem!
3. Przynieś na lekcję próbkę żywicy i bursztyn. Jakie są ich cechy wspólne? Czym się od siebie różnią? Dlaczego w bursztynach można zauważyć owady czy części roślin? W jaki sposób człowiek wykorzystuje bursztyny i żywicę?

Bursztyn z kolekcji Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiegoo

Krople żywicy wypływające z uszkodzonego pnia sosny