środa, 17 sierpnia 2011

Jak zaprząc bakterie do roboty?

Lato to dobry moment na wykorzystanie różnorodnych umiejętności bakterii. Wierzę, że wszystkie poniższe przepisy może zrealizować w domu każdy uczeń szkoły podstawowej, czasem z niewielkim wsparciem osoby dorosłej (np. przy nalewanie wrzątku). Proponuję zacząć od jogurtu, który, wyjęty z lodówki, świetnie chłodzi w upalne dnie, a jego wykonanie jest bajecznie proste

Jogurt
Zagotować 1 litr mleka. Kiedy wystygnie wlewamy do niego kubek jogurtu naturalnego, mieszamy łyżką i odstawiamy w ciepłe, zacienione miejsce na kilka godzin, np. na noc. Rankiem mamy pyszny, gęsty jogurt, który można kroić nożem. Wystarczy dosypać do niego owoce sezonowe, płatki śniadaniowe dowolnego rodzaju i zjeść ze smakiem. 
 
Deser z własnym jogurtem - lepszy niż lody i bita śmietana!

 Bakterie, które “produkują” jogurt. Najczęściej na kubeczkach jogurtu w sklepie znajdziemy nazwy Lactobacillus acidophilus i Bifidobacterium. Jogurty otrzymuje się też ze szczepów Lactobacillus bulgaricus czy Lactobacillus casei. Jest w nich także Streptococcus thermophilus. Dzięki działaniu tych bakterii mleko zmienia swój skład i staje się lżej strawne. Uczestniczą też one w produkcji niektórych witamin w przewodzie pokarmowym człowieka, stanowią barierę ochronną przed chorobotwórczymi grzybami (dlatego zaleca się je w kuracji poantybiotykowej), mogą je jeść osoby uczulone na mleko krowie.

Ogórki małosolne
Surowe ogórki gotowe do kiszenia
Małe, zgrabne ogórki, zebrane jak najwcześniej rano namoczyć w zimnej wodzie około godziny.
(Można nakłuć igłą "cerówką" lub wykałaczką - wtedy nie staną się puste w środku). 
Umieścić je w słoiku. 
Dołożyć korzeń chrzanu, koper (baldachy z nasionami), czosnek (dodatkowo, jeśli mamy: liście wiśni, chrzanu lub czarnej porzeczki)
Sporządzić zalewę z wrzącej wody i soli w proporcji: 1 płaska łyżka soli na 1 litr wody.
Ogórki muszą być dokładnie przykryte roztworem.
Odczekać kilka dni i jeść. Mniam, mniam!

Kwas buraczany
2 duże buraki obrać i pokroić w cienkie plastry. 
Wrzucić do słoja o pojemności 1,5 l. 
Dorzucić  4 ząbki czosnku przekrojone wzdłuż, liść laurowy, ziele angielskie, ewentualnie inne warzywa korzeniowe (marchew, seler, pietruszka).
Osolić według smaku (najlepiej solą kamienną, bez antyzbrylacza). 
Zalać przegotowaną, letnią wodą
Na wierzch położyć kawałek żytniego chleba na zakwasie (jest on nośnikiem pożądanych drobnoustrojów, choć kwas udaje się i bez niego), który należy ostrożnie wyjąć po 2 dniach. 
Wierzch słoika przykryć lnianą ściereczką i pozostawić na 7 – 10 dni w ciepłym, zacienionym miejscu. 

W czasie kiszenia można zbierać pianę gromadzącą się na powierzchni powstającego kwasu. Powinien robić się ciemnobordowy, gęstniejący. Jeśli jest brązowawy, rzadki, albo co gorsza zauważymy na powierzchni pleśń, należy kwas wylać i podjąć nową próbę, gdyż to oznacza, że rozwinęły się w nim nie te bakterie, na których nam zależało.

Gotowy kwas należy odcedzić przez gęste sitko, zlać do szklanych pojemników i przechowywać w lodówce (nawet przez kilka miesięcy). Na bazie tego kwasu można robić pyszny barszcz, można go też popijać po rozcieńczeniu z wodą lub bulionem i osoleniu według uznania. Jest to napój bardzo bogaty w rozmaite witaminy i sole mineralne, sprzyjający tworzeniu się krwi, szczególnie zalecany w okresie jesienno – zimowym.

Zadanie dla ucznia: wymyśl własny deser z jogurtem domowej produkcji i podaj go rodzinie lub kolegom na deser!

czwartek, 21 lipca 2011

Widokówki - kolekcja turystyczna

Zebranie kolekcji widokówek jest dobrym zadaniem na wakacje, a nawet na dłuższy czas w okresie roku szkolnego.



Aby zebrać i odpowiednio zaprezentować kolekcję należy przestrzegać określonych zasad:

- kolekcja powinna zawierać 10 różnych pocztówek
- powinny się na nich znajdować jeden lub kilka  (max. 4!) fotografie ciekawych obiektów turystycznych (np. zamków, kościołów, pomników przyrody, obiektów muzealnych itpd.)

Przykłady widokówek, które mogłyby znaleźć się w kolekcji

- kartki należy przykleić z jednej strony za pomocą taśmy klejącej do sztywnego kartonu w taki sposób, aby można je było odgiąć i zobaczyć informację o obiekcie zapisaną na odwrocie
- kolekcja powinna mieć nagłówek (np. "Moja kolekcja pocztówek" albo "Widokówki - kolekcja turystyczna" lub inny) i być podpisana (imię, nazwisko, klasa)

- uczeń powinien wybrać jedną pocztówkę i potrafić ciekawie opowiedzieć o widocznym na niej obiekcie (czytanie z kartki wykluczone!)
- uczeń powinien potrafić wskazać miejsca z widokówek na mapach w atlasie do przyrody i powiedzieć w jakim pasie krajobrazowym i w jakiej krainie geograficznej leży to miejsce (jeśli jest to kartka z Polski) albo w jakim kraju i w jakiej krainie geograficznej ono leży (jeśli jest to miejsce poza Polską). Pod kartką lub na jej odwrocie można sobie dla utrwalenia zapisać te informacje.



Jakie kartki nie nadają się do kolekcji turystycznej?
- brudne, naddarte czy pogniecione
- zawierające więcej niż 4 obrazki na kartce. Taka pocztówka jest z pewnością piękną pamiątką, ale obrazki na niej są zbyt małe, aby można było rozpoznać szczegóły
- z krajobrazami, które można znaleźć w wielu miejscowościach (np. brzeg morski o zachodzie słońca). Na pocztówce powinny być raczej widoki charakterystyczne dla pewnej konkretnej okolicy (np.wybrzeże klifowe nad morzem w Wolińskim Parku Narodowym)

 Przykłady kartek, których należy unikać w zbiorze:



Skąd wziąć widokówki?
- najlepiej kupić w miejscowościach, które odwiedzamy w czasie wakacji
- poprosić krewnych i znajomych, aby je nam przysłali albo przywieźli
- można w klasie wymienić się adresami i nawzajem powysyłać sobie kartki z wakacji (To naprawdę nie przeszkadza, że kilka osób będzie miało kartki z tych samych miejsc)
- jeśli ktoś mieszka w dużym mieście i nigdzie nie wyjechał na wakacje może zebrać kolekcję widokówek pokazujących ciekawe dla turysty obiekty tylko z tego jednego miasta
- znaleźć adres szkoły w miejscu, z którego chcemy mieć kartki. Napisać do uczniów z klasy równoległej prosząc o wysłanie widokówek, a w zamian wysyłając swoje. Trzeba to zrobić za wiedzą i zgodą nauczyciela, a najlepiej pod jego kierunkiem.

W czasie wakacyjnych wędrówek można zbierać nie tylko widokówki - warto zwrócić uwagę na bilety wstępu (np. na wieżę widokową lub do parku narodowego), czasem w informacji turystycznej w danej miejscowości można dostać ciekawe foldery z informacjami o okolicznych atrakcjach turystycznych, promocyjne zakładki do książek czy nalepki.

Wakacyjne plakaty z widokówkami mogą być piękną ozdobą klasy przez długie zimowe miesiące.

niedziela, 3 lipca 2011

Winniczek i spółka

Ślimaki razem z małżami i głowonogami należą do grupy zwierząt zwanej mięczakami. Wszystkie mają miękkie ciało, a wiele z nich wytwarza piękne muszle. U wielu gatunków muszli nie ma wcale, bywają też szczątkowe muszle schowane w ciele.

Spójrzcie na filmik o winniczku:



Łakomczuch z niego, prawda?

Ślimaki są utrapieniem wszystkich właścicieli ogrodów, gdyż potrafią zjeść naprawdę dużo, a gustują szczególnie w młodych, delikatnych liściach, pączkach, warzywach i owocach. W poszukiwaniu pożywienia kierują się głównie węchem i dotykiem - wzrok mają bardzo słaby. Same są ważnym ogniwem łańcuchów pokarmowych - żywią się nimi ropuchy, jaszczurki, liczne ptaki czy jeże.

Winniczek jest pod ochroną, a to oznacza, że nie wolno go zabijać, ani robić mu krzywdy. Inne ślimaki, które łatwo można spotkać w ogrodach to wstężyk ogrodowy (można go również zobaczyć w filmiku obok winniczka) czy pomrów (pomrowik) taki, jak ten poniżej:



Tędy przeszedł ślimak zostawiając ślad ze śluzu
Nad stawem czy rzeką, na płyciźnie, można zauważyć muszle, których właścicielami są żyworodka, błotniarka (na zdjęciu poniżej to ta spiczasta)  lub zatoczek (ten powyżej błotniarki). Rzadko widuje się szczeżuje, gdyż potrzebują bardzo czystej wody.

fot. Małgorzata Pietrzycka, www.tominowo.blogspot.com

Na zdjęciu poniżej zaznaczyłam przykładowe mięczaki bałtyckie, których muszle można znaleźć na plaży:





A oto szczątkowa muszla mątwy (zwana błędnie "kością mątwy"), która za życia zwierzaka pozostaje schowana w ciele. Ja znalazłam ją na plaży nad Morzem Śródziemnym. Hodowcy ptaków częstują nią swoich podopiecznych, gdyż jest bogatym źródłem wapnia.



Zadanie wakacyjne dla ucznia:
Zbierz kolekcję muszli mięczaków. Ustal, które z nich należą do małży, a które do ślimaków (słodko- / słonowodnych lub lądowych). Jak nazywają się te gatunki? Zapisz też miejsce i czas ich znalezienia (np. "w ogródku działkowym na Pilczycach we Wrocławiu"). Niedopuszczalne jest "wyganianie" ślimaka z muszli w celu jej pozyskania!!! Możesz też wyszukać ciekawe informacje o Twoich znaleziskach w Internecie lub bibliotece. Kolekcję z co najmniej 5 różnych muszli wraz z opisem zaprezentujesz na lekcji w szkole.

A to moja kolekcja, która wisi na ścianie (muszle przyklejone klejem polimerowym do antyramek). Bystre oko znajdzie w niej nie tylko muszle mięczaków (kliknąć w celu powiększenia).