Tak, trzeba trochę poćwiczyć, żeby płynnie wymówić łacińską nazwę tego niepozornego owada. Na pociechę Wam powiem, że w szkole podstawowej nie trzeba jeszcze tego umieć. Można natomiast muszkę owocową wyhodować. Po co? Bo hodowla jest łatwa, obserwacji można poczynić mnóstwo, wiele z nich dowiemy się o owadach w ogóle. A poza tym bez tej muszki wielka gałąź nauki - genetyka - rozwijałaby się zapewne inaczej i wolniej...
Jak wygląda muszka owocowa?
Tak, jak na poniższym obrazku. Uczeń powinien umieć pokazać na tym obrazku następujące elementy budowy owada: odnóża (3 pary), 1 parę skrzydeł, głowę, tułów i odwłok, oczy i czułki. No i warto umieć odróżnić samicę od samca (gdy już złapiecie muszki spróbujcie ustalić, które z nich to dziewczynki, a które - chłopcy)
 |
| Warto zapamiętać symbole oznaczające płeć żeńską (po lewej stronie) i męską (po prawej stronie) Źródło: Wikipedia |
Skąd wziąć muszki?
Można je przywabić w lecie i wczesną jesienią zostawiając w dużym słoiku obierki jabłek, kawałek cytryny, banana czy śliwki, jakieś kwaskowe, rozkładające się owoce. Gdy już widzimy, że muszki sobie po nich spacerują energicznym ruchem przykrywamy wlot do słoika gazą (może być podwójnie złożona) i przytrzymujemy ją gumką, co powinno wyglądać tak:
Co jedzą muszki?
Nie, wcale nie te owoce, do których tak tłumnie zlatują, ale grzyby-drożdże, które powodują rozkład tych owoców.
Jak prowadzić obserwacje?
Codziennie zaglądać do słoika i jeśli zauważymy jakąś zmianę w porównaniu z poprzednim wyglądem czy zachowaniem muszek - opisujemy ją. Można notatki prowadzić np. na odwrocie zeszytu do przyrody i zacząć je tak: data, "założenie hodowli muszek owocowych na obierkach z jabłek". Odnotujcie dni, w których zaobserwujecie pojawienie się żerujących larw*** (Jak się zachowują? Jaki mają kolor? Jaką długość? Jak zmienia się ich ilość w ciągu kolejnych dni? Jak zmienia się ich wygląd i zachowanie?), poczwarek (Czym się różnią od larw? Jak się zmienia ich wygląd?) i pojawienie się większej ilości dorosłych owadów (skąd się wzięły?). Jeśli potraficie spróbujcie wykonać rysunki (Pamiętaj! Każdy rysunek musi mieć opis!) czy zdjęcia...
***Trudno zaobserwować jajeczka, gdyż są bardzo małe, ale może Wam się uda. Jeśli nie - nie przejmujcie się, ani nie zmyślajcie na siłę, że je widzieliście. W obserwacji naukowj ważna jest rzetelność, czyli opisywanie tego, co się faktycznie widzi, a nie tego, co chcemy lub powinniśmy zobaczyć.
Co może nam utrudniać hodowlę?
- do słoja przykrytego gazą, z muszkami w środku, przylatują ciągle nowe zastępy muszek zwabionych zapachem gnijących owoców. Muszki siedzą wszędzie, zawartość słoika wydziela intensywny zapach i inni domownicy mogą nie wykazywać zrozumienia dla naszej hodowli. Co zrobić? Obiecać szóstkę z przyrody i powiedzieć, że to tylko na trochę:)
- jeśli wszystkie owoce pokryją się pleśnią nie rozwiną się na nich drożdże i muszki nie będą miały dobrych warunków do rozwoju. Co zrobić? Wyrzucić hodowlę pleśni, bardzo dokładnie umyć i wypłukać słoiki i zacząć hodowlę muszek od początku. Na małe fragmenty pleśni nie zwracamy uwagi.
- możecie dojść do wniosku, że muszki i ich larwy są obrzydliwe. Bleeee! Co zrobić? Nie hodować. Może łatwiej o szóstkę z historii?
Co zrobić z muszkami po zakończeniu obserwacji?
To Wy decydujecie (albo uzgadniacie z nauczycielem), kiedy zakończyć hodowlę i obserwację. Pamiętajcie, że jesteście odpowiedzialni za zwierzęta, które przyszły na świat w waszej hodowli - czy to muszka, czy chomik, czy pies. Na szczęście Wasze owady świetnie poradzą sobie na wolności - dorosłym pozwalamy wyfrunąć ze słoja, a resztki gnijących owoców wraz z larwami wytrząsamy ze słoika, najlepiej w pobliżu kompostu (tam łatwo znajdą pożywienie). Zostawmy tam otwarty słoik na kilka dni, do czasu aż przepoczwarzą się muszki, które tkwią na jego ściankach. I tyle. Słoik umyć i używać zgodnie z przeznaczeniem:)
Do czego ludzie wykorzystują muszki owocowe?
Są wykorzystywane w badaniach nad genami - czyli nośnikami informacji o tym, jak zbudowany jest organizm. Muszka ma niewiele genów (poznano je wszystkie), a niektóre z nich są takie same jak u człowieka! Badając muszki ludzie zrozumieli, w jaki sposób dzieci dziedziczą cechy rodziców i jak powstaje płeć dziecka.
 | ||||
| Muszki, których geny uległy mutacjom: z różnymi | kolorami oczu i ciała Źródło: Wikipedia |
Muszki są tanie w hodowli, rozmnażają się szybko i łatwo. Doświadczenia na nich nie budzą wątpliwości, tak jak doświadczenia na zwierzętach o bardziej skomplikowanym systemie nerwowym, które silnie odczuwają ból czy emocje (np. myszy, psy, małpy...)
Wyhodowano też muszki owocowe bez skrzydełek - karmi się nimi zwierzęta hodowlane: owady (np. modliszki), pająki, płazy czy gady.
Zadania dla uczniów:
1. Załóż hodowlę muszek owocowych. Prowadź ją według wskazówek zawartych w powyższym tekście. Notatki z obserwacji przedstaw na lekcji.
2. Włóż słoik z hodowlą muszek na 20 minut do lodówki. Zaobserwuj, jak zmieni się ich zachowanie. Jak myślisz, jaka jest przyczyna zmiany?
3. Zaproponuj doświadczenie, które pokaże, jak muszki reagują na światło. Przeprowadź doświadczenie w domu, opowiedz o nim na lekcji. Jakie są Twoje wnioski?
4. Jakie cechy muszki pozwalają zaliczyć ją do:
a) owadów
b) stawonogów
c) bezkręgowców
d) zwierząt
e) organizmów żywych
5. Przyjrzyj się poniższym zdjęciom (wiem, jakość jest kiepska, przepraszam), a potem wypisz kolejne etapy rozwoju muszki uzupełniając schemat:
jajo -------->............. ------------------> ..............---------------> dorosły owad
 |
| Samiczka z odwłokiem wypełnionym jajami |
 |
| Żerująca larwa |
 |
| Larwa i poczwarka |
 |
| Poczwarki na różnych etapach rozwoju. Te z ciemnymi fragmentami ciała to już prawie gotowe do wylęgu muszki |
