Systematyka dla szkoły podstawowej

Systematyka to nauka o tym, jak posegregować organizmy żywe, jak je podzielić na grupy organizmów podobnych do siebie, może nawet spokrewnionych. Karol Linneusz próbował jakoś uporządkować znane w jego czasach (to jest w XVIII wieku) rośliny i zwierzęta. A po nim próbowali inni . Do dzisiaj naukowcy sprzeczają się, czy jakiś stwór należy do takiej czy innej rodziny, rzędu, rodzaju...  Często odkrywa się nowe gatunki. Poniżej ogólny podział, który jest powszechnie stosowany i ułatwia orientację w świecie organizmów żywych.

Karol Linneusz na szwedzkim znaczku pocztowym

Wszystkie żywe organizmy występujące na Ziemi podzielono na 5 królestw:
1. Bakterie (i podobne do nich stwory, a żaden z nich w swych komórkach nie ma jądra komórkowego, ani innych organelli)

Korzenie roślin z rodziny motylkowatych z brodawkami. Brodawki te są dziełem bakterii brodawkowych, które żyją w symbiozie w korzeniami tych roślin.

2. Protisty (do tego "worka" zapisuje się wszystkie organizmy, których nie można zaliczyć do pozostałych królestw)


3. Grzyby (a wśród nich porosty)

 

4. Rośliny










   5. Zwierzęta








O bakteriach napiszę Wam kiedyś osobnego posta, bo to niesłychanie ciekawe organizmy. 
O protistach będą Was uczyć w gimnazjum i innych szkołach, ale niewiele, bo tak naprawdę nie są zbyt dobrze zbadane - ani ich pochodzenie, ani pokrewieństwa...). 
O grzybach już pisałam kiedyś (Budowa grzybów, Znaczenie grzybów, Pleśń).
O roślinach i zwierzętach wiele się mówi już w szkole podstawowej, a ich podział jest mniej więcej taki, jak poniżej.

Podział roślin nie jest prosty, ale w szkole podstawowej powinniście potrafić wśród roślin wyróżniać:
- glony (np. zielenice, brunatnice czy krasnorosty)

Morszczyny - gatunki z wybrzeża Szkocji

- mszaki

Mech płonnik

- paprotniki

Salwinia pływająca - jedyna wodna paproć występująca w Polsce

Powyższe rośliny rozmnażają się dzięki zarodnikom, więc często zwie się je roślinami zarodnikowymi, w odróżnieniu od następnej grupy
- rośliny nasienne, które dzielą się na: nagonasienne

 (o nich już pisałam - zajrzyj TUTAJ)

 i okrytonasienne

Grzybień biały

Ogólny podział zwierząt pozwala podzielić je na bezkręgowce (czyli te, które nie mają kręgosłupa) i kręgowce (te z kręgosłupem). Jest to uproszczony podział, więc jeśli Drogi Czytelniku jesteś Gimnazjalistą - zajrzyj gdzie indziej:)

Do bezkręgowców należą między innymi:
- gąbki
- parzydełkowce (np. koral czerwony)
- płazińce (np. tasiemiec uzbrojony)
- obleńce (np. owsiki, glista ludzka)

Glista ludzka zakonserwowana w słoiku - można ją było oglądać podczas tegorocznego Festiwalu Nauki we Wrocławiu

 

- pierścienice (np. dżdżownica, pijawka lekarska)
- stawonogi (bardzo obszerna grupa zwierząt, zalicza się do nich: skorupiaki, owady, pajęczaki czy wije)

Rusałka admirał ze złożonymi skrzydłami

- mięczaki (a tutaj: małże, ślimaki, ośmiornice)

Ślimak winniczek

- szkarłupnie (tu należą rozgwiazdy czy jeżowce)

Rozgwiazdy ze zbiorów Muzeum Przyrodniczego U. Wr. Niestety nie znam nazw gatunkowych.

Pamiętając o powyższym możemy powiedzieć, że mucha domowa jest owadem, stawonogiem i bezkręgowcem. A rozgwiazda jest szkarłupniem i bezkręgowcem oczywiście:)

Kręgowce zaś dzielą się na:
- ryby

Najeżka

- płazy

Ropucha szara

- gady

Jaszczurka zwinka

- ptaki

sroka zwyczajna

- ssaki

chomik dżungarski

Oczywiście jest to podział ogólny. Bardzo ogólny. Ułatwia jednak orientację w świecie organizmów żywych. Zwłaszcza tym Uczniom, którzy już co nieco umieją.

Zwróćcie jeszcze uwagę na nazwy gatunków. Zwykle są one dwuczłonowe, np. lis polarny, niedźwiedź brunatny, klon pospolity, pijawka lekarska. Nazwy polskie obowiązują w Polsce, ale każdy organizm żywy ma też swoją nazwę w języku łacińskim. Niektóre nazwy łacińskie są bardzo ładne (Prunella vulgaris - głowienka pospolita), a inne zabawne (np. Bombus agrorum - trzmiel polny). Nazwy łacińskie są używane na całym świecie. Np. gdy spotkają się dwaj naukowcy - jeden z Argentyny, a drugi z Chin i rozmawiają o Bubo bubo, to chociaż słabo znają język rozmówcy przynajmniej wiedzą, że obu ich interesuje puchacz, bo taka jest jego nazwa łacińska.

Zadania dla Uczniów:
1. Podaj po 2 przykłady gatunków zwierząt (pełne nazwy gatunkowe i nazwy łacińskie) należących do każdej z gromad kręgowców.

2. Wymienione niżej nazwy gatunkowe zwierząt wpisz do tabeli zawierającej ich podział na kręgowce i bezkręgowce: jaszczurka zwinka, ślimak winniczek, mysz polna, żółw błotny, glista ludzka, pszczoła miodna, pająk krzyżak, palczak madagaskarski, chełbia modra, perkoz dwuczuby.

3. Wykonaj rysunek schematyczny pokazujący podział świata żywego zawarty w powyższym tekście. Aby praca była przejrzysta sporządź ja na sporym arkuszu papieru. Na schemacie wklej obrazki przedstawicieli każdej z grup systematycznych.

4. Na podstawie jakich cech (podaj przynajmniej 2) zaliczysz zwierzę do ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków?

5. Podaj przykład gatunku zwierzęcia należącego do:
a/ kręgowców, ptaków, wróblowatych
b/ kręgowców, ssaków, nieparzystokopytnych
c/ kręgowców, ssaków, owadożernych
d/ bezkręgowców,  stawonogów, owadów, pluskwiaków
e/ bezkręgowców, mięczaków, małży
f/ bezkręgowców, płazińców
Użyj innych przykładów, niż podane w tekście powyżej.

6. Wymień wszystkie gatunki z rodzaju Homo. Podaj ich nazwy polskie i łacińskie. Wskaż gatunki wymarłe i żyjące obecnie.

7. Dopisz nazwy rodzajowe (czyli pierwsze człony nazw) do podanych przymiotników, tak, aby powstały pełne nazwy gatunków:
........................................... łąkowy/-a
........................................... polny/-a
........................................... leśny/-a
........................................... zwyczajny/-a
.......................................... pospolity/-a
.......................................... zielony/-a
.......................................... domowy/-a
.......................................... szlachetny/-a
Mogą to być nazwy roślin, zwierząt, grzybów...  A może potrafisz znaleźć kilka przykładów?