Drzewo - lekcja terenowa

Jest to propozycja lekcji dla uczniów klasy 4, 5 lub 6. Najlepiej mieć do dyspozycji  dobrą pogodę (bezdeszczową i nie bardzo wietrzną). Poza tym można lekcję tę realizować również w porze, gdy liści nie ma na drzewach. Wtedy rezygnujemy z części zadań. Można z nich zbudować dowolną kartę pracy dobierając zadania wg umiejętności uczniów i drzew, które rosną w okolicy szkoły.

Cele ogólne są przy wszystkich zadaniach mniej więcej takie same - uczniowie wdrażają się do współpracy w zespole (słuchanie innych, podział funkcji,  przekonywanie do swojego zdania, kooperacja itpd), rozwijają zainteresowania przyrodnicze i kreatywność, ćwiczą dokładność wykonywania pomiarów, spostrzegawczość, opisywanie tego, co widzą, sprawność szkicowania, dokonują obserwacji itd.

W czasie lekcji terenowej nie wolno zrywać liści, kwiatów i owoców czy łamać gałęzi i trzeba to Młodym Ludziom dobitnie uświadomić.

*zwykle pozwalałam Uczniom zrywać jesienne, przebarwione liście z drzew. Jesień to jedyna pora roku, kiedy można to robić bez szkody dla drzewa, bo liść tak czy siak zostanie wkrótce zrzucony, gdy już się przebarwia

Zad. 1.
Na podstawie książki-przewodnika oznaczcie gatunek drzewa (oznaczyć gatunek=określić, jak się nazywa dana roślina)

Zad. 2 (zadanie na jesień, gdy liście leżą pod drzewem)
Liść drzewa przyłóżcie do kartki w kratkę, obrysujcie jego kontury. Obliczcie, jaka jest powierzchnia liścia  (każdy z członków zespołu powinien objaśnić w jaki sposób Uczniowie dokonali obliczenia, na ten sposób powinni wpaść sami)

Zad. 3
Za pomocą miarki krawieckiej obliczcie obwód pnia w pierśnicy drzewa, czyli na wys. 1,3 m od poziomu ziemi.
PS. W papierowe miarki krawieckie można się zaopatrzyć w Castoramie czy innym Leroyu.

Zad. 4. Naszkicujcie ołówkiem ogólny pokrój drzewa, czyli rysunek, który pokaże jego sylwetkę, kształt korony, proporcje pnia i gałęzi.

Zad.5
Obliczcie wysokość drzewa. Potrzebny jest do tego kij (np. trzonek od grabi), miarka krawiecka lub inny przyrząd pomiarowy i słoneczna pogoda. W obliczeniach korzystamy z proporcji. Wysokość drzewa ma się tak do wysokości kija, jak długość cienia drzewa do długości cienia kija. Można to zapisać wzorem:

a/b = c/d

gdzie:
a - wysokość drzewa
b - wysokość kija
c - długość cienia drzewa
d - długość cienia kija

Podstawiamy dane b, c, d, które sobie mierzymy w terenie najlepiej we dwie osoby, a potem dzielnie liczymy i wychodzi a, czyli wysokość drzewa.

Zad.6
Obliczcie wiek drzewa.
Można wiek drzewa obliczyć licząc żmudnie ilość słojów, czyli linii rocznych przyrostów) na ściętym pniu drzewa. Ale można to też obliczyć szacunkowo, mniej więcej, bez potrzeby ścinania drzewa. 

Miarką krawiecką mierzymy obwód pnia drzewa na wysokości jednego metra. Obwód dzielimy przez 5, a wynik mnożymy razy 2. Otrzymujemy przybliżony wiek drzewa. Piszę "przybliżony", bo różne gatunki drzew rosną w rozmaitym tempie. Zależy to też od warunków, w jakich rośnie drzewo - czy wśród innych drzew, czy na otwartej przestrzeni, jakie są stosunki wodne w podłożu itd.

Zad.7
Napiszcie wierszyk (fraszkę, limeryk) o Waszym drzewie.

Zad.8 - detektywistyczne:)

Opiszcie stan zdrowia drzewa. Zaobserwujcie czy ma wszystkie gałęzie zazielenione (może są też suche?), a może ślad po uderzeniu pioruna, dziuplę, czy wyryte przez wandali litery. Jakie organizmy żyją na korze, na liściach (może coś je zjada?). Jak wygląda powierzchnia liścia - czy widać na niej uszkodzenia, osady, zwierzęta, wyrośla*? Czy mieszkają na nim ptaki lub inne zwierzęta?

Zad.9.
Posługując się skalą porostową i przeprowadzając obserwację pnia drzewa ustalcie stan zanieczyszczenia powietrza w okolicy, w której drzewo rośnie.

Zad. 10.
Zbierzcie liście z drzewa i wykonajcie pracę plastyczną wykorzystując frotaż lub odciski liści pomalowanych farbą na papierze.

Zad. 11.
Liście jednego gatunku drzewa mogą się różnić od siebie, np. ilością wcięć, kolorystyką przebarwień, rozmiarem. Zbierzcie jesienne liście z jednego drzewa zwracając uwagę na to, aby były jak najbardziej rozmaite. Zasuszcie je i umieśćcie na jednej karcie zielnikowej.

Zad. 12.
Używając kartki z bloku i kredek świecowych pozbawionych papierowych osłonek wykonajcie "portrety" kory różnych gatunków drzew. Kartkę przykładamy do kory i boczną stroną kredki przesuwamy po kartce. Nie zapomnijcie jej porządnie docisnąć. Można użyć kilku kolorów kredek do jednego "portretu kory".

Zad.13. (dla wytrwałych:)

Wybierzcie jedno drzewo rosnące w Waszej okolicy. Wykonajcie całoroczną dokumentacje fotograficzną zmian w wyglądzie drzewa. Można fotografować drzewo np. jeden raz w miesiącu, albo częściej wtedy, gdy można zaobserwować na nim jakieś szczególne zmiany (np. szybki rozwój liści wiosną może zmienić wygląd drzewa niemal z dnia na dzień).

Zad. 14.
Wyszukajcie informacje o właściwościach leczniczych lub kosmetycznych wybranego drzewa i jego poszczególnych części. Przedstawcie je w postaci mapy myśli.

Zad. 15.
Zbierzcie klasową kolekcję owoców drzew liściastych. Wyeksponujcie je w klasie załączając nazwy gatunkowe. Zadbajcie o to, żeby owoce nie pleśniały - w tym celu można np. z orzechów włoskich czy kasztanów usunąć zielone łupiny.

Zad. 16.
Wyszukajcie SUCHE gałęzie różnych gatunków drzew, które strącił wiatr. Można też czatować na okresowe prześwietlanie koron drzew, na którą co jakiś czas decyduje się opiekun terenu. Czy po wygladzie bezlistnych gałązek można określić gatunek? Czym się różnią dwie gałązki z dwóch różnych gatunków? Sporządźcie szkice ołówkiem uwydatniając te różnice.
Wprawka: przyjrzyjcie się kształtowi bezlistnej korony drzewa. Inaczej zimą wygląda dąb, a inaczej kasztanowiec czy brzoza.

Zad. 17.
Wyszukajcie informacje o tym kiedy i po co trzeba przycinać drzewa owocowe. Jeśli macie okazję sfotografujcie kogoś przy tej pracy. Dowiedzcie się, jak zabezpieczyć miejsce po świeżo odciętej gałęzi.

Zad. 18. 
Jesienią wybierzcie się do sklepu ogrodniczego lub przejrzyjcie katalogi ogrodnicze. Przyjrzyjcie się różnym odmianom drzew i krzewów owocowych i ozdobnych. Zaprojektujcie WYMARZONY (do wyboru):
a/ sad owocowy
b/ skwer na rondzie
c/ fragment parku
d/ ogród przydomowy
Projekt ma obejmować rysunek w skali  z zaznaczonymi nasadzeniami drzew i krzewów oraz uzasadnienie, dlaczego takie właśnie gatunki i odmiany wybralibyście (np. niektóre odmiany są bardziej odporne na mróz, a inne na szkodniki, zaś jeszcze inne nie są odporne, ale za to szybko rosną i obficie kwitną itd.). Do projektu można załączyć ilustracje wybranych przez Was roślin. Może to być praca zespołowa.

Zad. 19.
Posadźcie drzewko, a jeszcze więcej wiele drzewek. Instrukcja TUTAJ.

Zad. 20.
Obejrzyjcie reklamę drzewa. Niech będzie dla was natchnieniem. Opracujcie scenariusz (a może i stwórzcie film? Kto Wam zabroni?) o marchewce, sałacie, trawie, najbliższym lesie czy parku. Pokażcie go jak największej liczbie ludzi. Bawcie się dobrze!