Ciekawostki o kakao i czekoladzie

Kakao i czekolada cieszą się wielkim powodzeniem wśród Uczniów i Nauczycieli:) Rzadko zdarza się usłyszeć, że ktoś mówi: "Nie lubię czekolady". Poniżej kilka ciekawych wiadomości o tym specjale oraz inspirujące zadania dla Czytelników. Na Święta w sam raz - wszak jest to czas, w którym spożycie czekoladowych przysmaków wzrasta:)

Zalety ziarna kakaowego jako pierwsi odkryli amerykańscy Indianie. Tworzyli z niego napój z dodatkiem mąki kukurydzianej, wanilii, pieprzu i chili. Rzecz całą na gorąco ubijali, aż do uzyskania pianki. Nie był zatem słodki, a w smaku w ogóle nie przypominał kakao, które dziś pijamy. Napój ten podawano w złotych czarkach, był przeznaczony dla najważniejszych osobistości, pity na cześć bogów. Ziarna kakaowca używano też jako środka płatniczego.

Obecnie kakaowiec właściwy (Theobroma cacao) uprawia się w krajach tropikalnych i subtropikalnych, w Ameryce Południowej i Środkowej, Afryce Zachodniej (Ghana, Nigeria), na Filipinach, Jawie i Cejlonie.

Drzewo kakaowe osiąga wysokość 15 m. Posiada podłużne, jajowate i skórzaste liście.  Owoce kształtem przypominają pękaty ogórek, zaostrzony na końcach. Wewnątrz znajdują się czerwone nasiona ułożone w pięciu rzędach, wśród gąbczastego, słodkawego miąższu. Z jednego owocu można wydobyć 25-50 ziaren.

Kakao trafiło do Europy dzięki hiszpańskiemu konkwistadorowi Hernanowi Cortezowi, który przywiózł je w prezencie dla króla Hiszpanii - Karola V. Europejczycy zmienili recepturę przyrządzania kakao, dodali do niego śmietankę i miód, a z czasem opracowali i ulepszali metodę produkowania z kakao czekolady.

Ciekawe i wyczerpujące informacje o kakao znajdziecie również na stronie KAKAO przygotowanej przez studentów z Uniwersytetu Warszawskiego.

Czekolada z wysoką zawartością kakao (co najmniej 70%) jest produktem spożywczym, który dietetycy polecają uczniom - oczywiście w rozsądnych ilościach, powiedzmy 2-4 kostki. Gorzka czekolada usprawnia pracę mózgu, gdyż polepsza przepływ krwi przez mózgowe naczynia krwionośne, delikatnie pobudza, tak jak kawa - dzięki zawartości teobrominy. Potas i magnez zawarte w czekoladzie sprzyjają funkcjonowaniu systemu nerwowego. Jedzenie czekolady, ba - sam jej zapach, polepsza nastrój! A zatem do nauki czegokolwiek warto zasiadać w towarzystwie tego brązowego przysmaku.

Zadania dla Uczniów:

1. Opisz właściwości i historię używania przez ludzi miodu, mleka (niekoniecznie krowiego), kawy, herbaty lub innego wybranego przez Ciebie środka spożywczego. Zadbajcie o to, aby każdy w klasie przygotował informacje o innym specjale. Możecie pracować w zespołach 2-3-osobowych, a potem na lekcji przedstawić prezentacje kolegom.
Nie zapomnijcie o degustacji!

2. Przygotuj dla Mamy, Babci lub innej bliskiej Ci osoby (również dla siebie, nawet cerze trądzikowej nie zaszkodzi) maseczkę z kakao według poniższego przepisu:
- 2 łyżeczki kakao
- 1 łyżeczka miodu
- 3 łyżeczki jogurtu naturalnego (opcjonalnie śmietanki lub mleka)
- 2 łyżeczki płatków owsianych

Płatki zalać jogurtem (mlekiem, śmietaną) na pół godziny. Dodać kakao i miód, dokładnie wymieszać, można nawet zmiksować, żeby maseczka miała jednolitą konsystencję. Posmarować nią twarz, szyję i okolice dekoltu. Pozostawić na 15 minut, po czym spłukać letnią wodą. Maseczka ma właściwości odżywcze i nawilżające.

3. A oto przepis na zdrową czekoladową przekąskę. Spróbuj przygotować taką samą lub podobną w domu, w razie potrzeby poproś o pomoc dorosłego. Po takiej przekąsce możesz zabrać się do odrabiania szczególnie trudnych lekcji:)
1 żółtko kury podwórkowej
2 łyżki melasy (soku z buraka cukrowego) lub miodu, ostatecznie cukru brązowego
3 łyżki kakao
1/2 kostki stopionego masła
przyprawy: cynamon, starta gałka muszkatołowa, kurkuma, imbir - proponuję zacząć od szczypty
Składniki połączyć i wymieszać na jednolitą masę, wylać na płaski talerz. Można na nim wcześniej umieścić orzechy, pestki słonecznika czy dyni, rodzynki itpd. Zostawić w lodówce do zastygnięcia, można też jeść od razu łyżeczką.

Drzewo - lekcja terenowa

Jest to propozycja lekcji dla uczniów klasy 4, 5 lub 6. Najlepiej mieć do dyspozycji  dobrą pogodę (bezdeszczową i nie bardzo wietrzną). Poza tym można lekcję tę realizować również w porze, gdy liści nie ma na drzewach. Wtedy rezygnujemy z części zadań. Można z nich zbudować dowolną kartę pracy dobierając zadania wg umiejętności uczniów i drzew, które rosną w okolicy szkoły.

Cele ogólne są przy wszystkich zadaniach mniej więcej takie same - uczniowie wdrażają się do współpracy w zespole (słuchanie innych, podział funkcji,  przekonywanie do swojego zdania, kooperacja itpd), rozwijają zainteresowania przyrodnicze i kreatywność, ćwiczą dokładność wykonywania pomiarów, spostrzegawczość, opisywanie tego, co widzą, sprawność szkicowania, dokonują obserwacji itd.

W czasie lekcji terenowej nie wolno zrywać liści, kwiatów i owoców czy łamać gałęzi i trzeba to Młodym Ludziom dobitnie uświadomić.

*zwykle pozwalałam Uczniom zrywać jesienne, przebarwione liście z drzew. Jesień to jedyna pora roku, kiedy można to robić bez szkody dla drzewa, bo liść tak czy siak zostanie wkrótce zrzucony, gdy już się przebarwia

Zad. 1.
Na podstawie książki-przewodnika oznaczcie gatunek drzewa (oznaczyć gatunek=określić, jak się nazywa dana roślina)

Zad. 2 (zadanie na jesień, gdy liście leżą pod drzewem)
Liść drzewa przyłóżcie do kartki w kratkę, obrysujcie jego kontury. Obliczcie, jaka jest powierzchnia liścia  (każdy z członków zespołu powinien objaśnić w jaki sposób Uczniowie dokonali obliczenia, na ten sposób powinni wpaść sami)

Zad. 3
Za pomocą miarki krawieckiej obliczcie obwód pnia w pierśnicy drzewa, czyli na wys. 1,3 m od poziomu ziemi.
PS. W papierowe miarki krawieckie można się zaopatrzyć w Castoramie czy innym Leroyu.

Zad. 4. Naszkicujcie ołówkiem ogólny pokrój drzewa, czyli rysunek, który pokaże jego sylwetkę, kształt korony, proporcje pnia i gałęzi.

Zad.5
Obliczcie wysokość drzewa. Potrzebny jest do tego kij (np. trzonek od grabi), miarka krawiecka lub inny przyrząd pomiarowy i słoneczna pogoda. W obliczeniach korzystamy z proporcji. Wysokość drzewa ma się tak do wysokości kija, jak długość cienia drzewa do długości cienia kija. Można to zapisać wzorem:

a/b = c/d

gdzie:
a - wysokość drzewa
b - wysokość kija
c - długość cienia drzewa
d - długość cienia kija

Podstawiamy dane b, c, d, które sobie mierzymy w terenie najlepiej we dwie osoby, a potem dzielnie liczymy i wychodzi a, czyli wysokość drzewa.

Zad.6
Obliczcie wiek drzewa.
Można wiek drzewa obliczyć licząc żmudnie ilość słojów, czyli linii rocznych przyrostów) na ściętym pniu drzewa. Ale można to też obliczyć szacunkowo, mniej więcej, bez potrzeby ścinania drzewa. 

Miarką krawiecką mierzymy obwód pnia drzewa na wysokości jednego metra. Obwód dzielimy przez 5, a wynik mnożymy razy 2. Otrzymujemy przybliżony wiek drzewa. Piszę "przybliżony", bo różne gatunki drzew rosną w rozmaitym tempie. Zależy to też od warunków, w jakich rośnie drzewo - czy wśród innych drzew, czy na otwartej przestrzeni, jakie są stosunki wodne w podłożu itd.

Zad.7
Napiszcie wierszyk (fraszkę, limeryk) o Waszym drzewie.

Zad.8 - detektywistyczne:)

Opiszcie stan zdrowia drzewa. Zaobserwujcie czy ma wszystkie gałęzie zazielenione (może są też suche?), a może ślad po uderzeniu pioruna, dziuplę, czy wyryte przez wandali litery. Jakie organizmy żyją na korze, na liściach (może coś je zjada?). Jak wygląda powierzchnia liścia - czy widać na niej uszkodzenia, osady, zwierzęta, wyrośla*? Czy mieszkają na nim ptaki lub inne zwierzęta?

Zad.9.
Posługując się skalą porostową i przeprowadzając obserwację pnia drzewa ustalcie stan zanieczyszczenia powietrza w okolicy, w której drzewo rośnie.

Zad. 10.
Zbierzcie liście z drzewa i wykonajcie pracę plastyczną wykorzystując frotaż lub odciski liści pomalowanych farbą na papierze.

Zad. 11.
Liście jednego gatunku drzewa mogą się różnić od siebie, np. ilością wcięć, kolorystyką przebarwień, rozmiarem. Zbierzcie jesienne liście z jednego drzewa zwracając uwagę na to, aby były jak najbardziej rozmaite. Zasuszcie je i umieśćcie na jednej karcie zielnikowej.

Zad. 12.
Używając kartki z bloku i kredek świecowych pozbawionych papierowych osłonek wykonajcie "portrety" kory różnych gatunków drzew. Kartkę przykładamy do kory i boczną stroną kredki przesuwamy po kartce. Nie zapomnijcie jej porządnie docisnąć. Można użyć kilku kolorów kredek do jednego "portretu kory".

Zad.13. (dla wytrwałych:)

Wybierzcie jedno drzewo rosnące w Waszej okolicy. Wykonajcie całoroczną dokumentacje fotograficzną zmian w wyglądzie drzewa. Można fotografować drzewo np. jeden raz w miesiącu, albo częściej wtedy, gdy można zaobserwować na nim jakieś szczególne zmiany (np. szybki rozwój liści wiosną może zmienić wygląd drzewa niemal z dnia na dzień).

Zad. 14.
Wyszukajcie informacje o właściwościach leczniczych lub kosmetycznych wybranego drzewa i jego poszczególnych części. Przedstawcie je w postaci mapy myśli.

Zad. 15.
Zbierzcie klasową kolekcję owoców drzew liściastych. Wyeksponujcie je w klasie załączając nazwy gatunkowe. Zadbajcie o to, żeby owoce nie pleśniały - w tym celu można np. z orzechów włoskich czy kasztanów usunąć zielone łupiny.

Zad. 16.
Wyszukajcie SUCHE gałęzie różnych gatunków drzew, które strącił wiatr. Można też czatować na okresowe prześwietlanie koron drzew, na którą co jakiś czas decyduje się opiekun terenu. Czy po wygladzie bezlistnych gałązek można określić gatunek? Czym się różnią dwie gałązki z dwóch różnych gatunków? Sporządźcie szkice ołówkiem uwydatniając te różnice.
Wprawka: przyjrzyjcie się kształtowi bezlistnej korony drzewa. Inaczej zimą wygląda dąb, a inaczej kasztanowiec czy brzoza.

Zad. 17.
Wyszukajcie informacje o tym kiedy i po co trzeba przycinać drzewa owocowe. Jeśli macie okazję sfotografujcie kogoś przy tej pracy. Dowiedzcie się, jak zabezpieczyć miejsce po świeżo odciętej gałęzi.

Zad. 18. 
Jesienią wybierzcie się do sklepu ogrodniczego lub przejrzyjcie katalogi ogrodnicze. Przyjrzyjcie się różnym odmianom drzew i krzewów owocowych i ozdobnych. Zaprojektujcie WYMARZONY (do wyboru):
a/ sad owocowy
b/ skwer na rondzie
c/ fragment parku
d/ ogród przydomowy
Projekt ma obejmować rysunek w skali  z zaznaczonymi nasadzeniami drzew i krzewów oraz uzasadnienie, dlaczego takie właśnie gatunki i odmiany wybralibyście (np. niektóre odmiany są bardziej odporne na mróz, a inne na szkodniki, zaś jeszcze inne nie są odporne, ale za to szybko rosną i obficie kwitną itd.). Do projektu można załączyć ilustracje wybranych przez Was roślin. Może to być praca zespołowa.

Zad. 19.
Posadźcie drzewko, a jeszcze więcej wiele drzewek. Instrukcja TUTAJ.

Zad. 20.
Obejrzyjcie reklamę drzewa. Niech będzie dla was natchnieniem. Opracujcie scenariusz (a może i stwórzcie film? Kto Wam zabroni?) o marchewce, sałacie, trawie, najbliższym lesie czy parku. Pokażcie go jak największej liczbie ludzi. Bawcie się dobrze!