Wysokość względna i bezwzględna na mapie i w terenie

Wychodzę z założenia, że Czytelnik wie, co to jest wysokość względna i bezwzględna oraz ma pojęcie o poziomicach (definicja, cechy poziomicy). Jak już to wiecie i rozumiecie - reszta jest bajecznie prosta.

Jak odczytać z mapy wysokość bezwzględną wierzchołka góry?

Wierzchołek góry jest oznaczony na mapie kropeczką lub krzyżykiem, a przy niej powinna być zapisana wysokość szczytu (bez jednostki, bo na mapie jest to zawsze wysokość względna). Przy bardziej znaczących wierzchołkach na mapie widnieje również ich nazwa. Jeśli szczyt jest jednocześnie wulkanem - wierzchołek oznacza się nie kropeczką, a trójkątem.

Jak odczytać z mapy wysokość bezwzględną, na której położony jest punkt, np. miasto?

Jeśli mamy do czynienia z mapą poziomicową należy się przyjrzeć poziomicom. Na poziomicach powinny być zapisane informacje o wysokościach, na których leżą. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na to, czy wartości na poziomicach maleją, czy rosną w miarę zbliżania się do punktu, którego wysokość chcemy ustalić. Można wtedy także uzyskać wiadomość, czy punkt leży na wzniesieniu czy w kotlinie, czy na zboczu stromym (niewielkie odległości miedzy poziomicami), czy na zboczu łagodnym (większe odległości między poziomicami). Jeśli punkt leży w połowie odległości między dwiema poziomicami o znanych wysokościach - zapewne jego wysokość też jest pośrednia, np.

Punkt A jest położony mniej więcej na wysokości 350 m n.p.m.

Jeśli mamy przed sobą mapę hipsometryczną należy posłużyć się skalą barw zawartą w legendzie mapy albo widoczną na jej krawędzi. Trzeba porównać barwę okolicy miejsca, którego wysokość chcemy poznać z barwami na skali barw, na której widnieją też dane liczbowe. Możemy wtedy ustalić, że np. miejscowość Komańcza leży na wysokości od 500 do 700 m n.p.m. Może zdarzyć się też, że rozległa miejscowość leży na kilku barwach hipsometrycznych. Wtedy trzeba ustalić jakich barw użyto do oznaczenia wysokości bezwzględnej i podać ich wartości skrajne. Np. miasto Kraków leży na mapie na barwach oznaczających wysokość od 150 do 300 m n.p.m. (niestety skala barw nie zmieściła się na zdjęciu)

Skala barw hipsometrycznych nie zmieściła się na zdjęciu - musicie mi uwierzyć na słowo:)

Jakie zadania mogą Wam się trafić do rozwiązania?


Zadania typowe mają mniej więcej taką treść:

Zad.1. Ile metrów wysokości względnej ma do pokonania turysta, który wychodzi ze schroniska położonego na wysokości 720 m n.p.m., a szczyt wzniesienia ma wysokość 1470 m n.p.m?

Odp: 1470 - 720 = 750
Turysta musi pokonać 750 m wysokości
PS. nie oznacza to oczywiście, że ma taka odległość do przejścia. Ma tę wysokość pokonać w pionie - rozumiecie to chyba?

Zad.2. Oblicz wysokość bezwzględną szczytu, do którego zmierza turysta ze schroniska położonego na wysokości 2345 m n.p.m. Turysta ma do pokonania jeszcze 780 m wysokości.

Odp: 2345 + 780 = 3125
Wysokość bezwzględna tego szczytu wynosi 3125 m n.p.m.

Zad.3. Odczytaj z mapy Gór Świętokrzyskich wysokość Łysicy i Łysej Góry i oblicz różnicę wysokości między nimi.

Odp: Łysica  ma wysokość 612 m n.p.m., zaś Łysa Góra 595 m n.p.m.
612 - 595 = 17
Różnica wysokości miedzy tymi szczytami wynosi 17 m.

A jak to wygląda w terenie?

W Górach Wałbrzyskich (na drugim planie) różnice w wysokościach względnych są  nieduże, a widoczne tu zbocza gór mają niewielkie nachylenie. Same grzbiety są dość łagodne.
 Fot. Leszek Szwaja

W Tatrach różnice wysokości względnych między podnóżem góry, a jej wierzchołkiem są znacznie większe, zaś zbocza są strome. Grzbiety gór są zaostrzone, widoczne granie i turnie. Fot. Marianna Berkowska

Zadania mniej typowe dla Was znajdują się poniżej:

Zad. 1. Ułóż samodzielnie zadnie dla kolegów w klasie, w którym powinni obliczyć wysokość względną wybranego punktu. Wykorzystaj jedną z map w atlasie do przyrody.

Zad. 2. Oblicz różnice wysokości między:
a) najwyżej i najniżej położonym miejscem w Polsce
b) najwyższym szczytem na Ziemi  i największą depresją na Ziemi
c)  najwyższymi szczytami na Ziemi i Księżycu (dlaczego podaje się tylko wysokości względne gór księżycowych?)
d) Rowem Mariańskim i Czomolungmą

Zad. 3. Jak ustalisz wysokość względną niewielkiego pagórka położonego w Twojej okolicy (nie wyższego niż 5-10 m)? Nie można korzystać z mapy! Zaproponuj sposób wykonania zadania i pomoce, których można użyć. A może potrafisz wymyślić kilka sposobów?

Zad. 4.  (dla tych, którzy potrafią wykonać zadanie 3). Jak obliczysz różnicę w wysokościach względnych dwóch położonych blisko siebie pagórków, nie używając danych z mapy?

Kolekcja nasion jesiennych

Jesień to najlepsza pora do tworzenia kolekcji nasion. Trzeba je wydobyć z owoców, oznaczyć (czyli ustalić do jakiego gatunku należą), zasuszyć i umiejętnie wyeksponować. Dobra zabawa da pasjonatów przyrody! A poniżej przydatne wskazówki:

Najpierw należy ustalić, jakie nasiona chcemy zebrać.
Mogą to być przykładowo:
- nasiona drzew i krzewów
- nasiona dziko rosnących roślin zielnych
- nasiona roślin uprawnych

Odwiedzenie sklepu ogrodniczego i zakup torebek z nasionami jest też pewnym wyjściem (rujnującym kieszeń), ale w tworzeniu własnej kolekcji chodzi o to, żeby samodzielnie te nasiona zebrać i najlepiej opisać, gdzie są zebrane, a zatem sklep odradzam. Można jednak w pewnym wypadku zdecydować się na zakupy - gdy chcemy uzupełnić kolekcję samodzielnie zebraną o okazy, których nie udało nam się zdobyć w ogrodzie czy na spacerze. Albo wtedy, gdy zbieramy kolekcję nasion z roślin jednego rodzaju i chcemy pokazać ich różnorodność, np. gdy zbieramy nasiona fasoli (są odmiany w naprawdę ciekawych, różnokolorowych barwach i kształtach).

Najlepiej by było kojarzyć wygląd nasienia nie tylko z nazwą, ale i z wyglądem owocu, a szczególnie liści rośliny. Dlatego równolegle dobrze jest stworzyć zielnik (jak prawidłowo wykonać zielnik czytaj tu). Jeśli byłoby to możliwe najpiękniejsza praca eksponowałaby razem liście i owoce. Do takiego zbioru najlepiej nadają się drzewa i krzewy.
Przykładowe gatunki, które mogłyby się znaleźć w takim zbiorze:
- liście i owoce klonów (a jest ich w Polsce sporo, np. klon polny, jawor, pospolity, jesionolistny, srebrzysty...   ) lub dębów (tu szczególnie polecam jesienną wizytę w Ogrodzie Botanicznym)
- liście i owoce krzewów z rodziny różowatych (to m. in. dziko rosnące i uprawne maliny, jeżyny, róże, głogi, jabłonie, grusze, tarniny...)
- liście i nasiona drzew ozdobnych Twojej miejscowości (zebrać tu możemy okazy ze wszystkich drzew z parków czy skwerów).
 - liście i owoce/nasiona gatunków pochodzących z innych rejonów świata rosnących w Polsce - zdziwicie się, jak wiele gatunków drzew czy krzewów, które uważamy za nasze i swojskie tak naprawdę pochodzi z Ameryki Północnej czy dalekich rejonów Azji, np. kasztanowce, śnieguliczki, platany, ligustry...

Pamiętajcie! Nie można zbierać żadnych gatunków chronionych!!!
Nie wolno łamać gałęzi!
 
Żeby prawidłowo oznaczyć roślinę, najlepiej zabrać na spacer książkę-przewodnik z ilustracjami roślin i w trakcie zbierania dołączać do eksponatów karteczki z ustalonymi na bieżąco nazwami. Jest to ważne, bo wiele cech możemy sprawdzić mając do dyspozycji całą roślinę. Nie zapomnijcie zatem na taki spacer zabrać:
- karteczek
- ołówka
- dużej ilości foliowych woreczków czy koszulek na eksponaty.

Nasiona klonów można zasuszyć tak, jak liście (na płasko, pod czymś ciężkim, między stronami gazety codziennej). Trudniej z różowatymi: śliwki czy jabłka trzeba rozkroić, wydobyć pestkę (owoc najlepiej zjeść:), osuszyć ją i wtedy można ją wyeksponować w towarzystwie osobno zasuszonego liścia.
Nasiona roślin z rodziny motylkowatych (fasola, groch, bób, robinia...) lub wręcz same fasole można wyeksponować w dużej szklanej butelce, w której warstwami wsypujemy kolejne rodzaje nasion, a nazwy gatunków czy odmian przyklejamy na butelce.
Można też nasiona przykleić do sztywnej tektury za pomocą skutecznego kleju. Upewnijcie się, że jego opary nie są szkodliwe, klej typu wikol sprawdza się bardzo dobrze, klejem polimerowym lepiej kleić na świeżym powietrzu lub w ogóle z niego zrezygnować.
Można nasiona umieścić w "szafeczce" sklejonej z pudełek po zapałkach czy mydłach lub innych pudełek o zbliżonym kształcie czy rozmiarze.  Właściwie nawet pudełka po jogurtach odpowiednio sklejone i usztywnione dałoby się wykorzystać. Liczy się pomysł!
Można wreszcie zebrać kolekcję fotografii nasion i liści.
A najtrudniejsza chyba kwestia jest sporządzenie własnoręcznych rysunków. Dla pasjonatów i zapalonych rysowników nie ma jednak rzeczy niemożliwych. W rysunku przyrodniczym nie liczy się szczególnie uroda obrazu, a przede wszystkim jego zgodność z oryginałem, umiejętność wyeksponowania takich cech rysowanego obiektu, które są dla niego jak najbardziej TYPOWE. Można zdecydować się na frotaż liści i doklejenie nasion. Opcji jest wiele:)

Życzę wszystkim Uczniom stworzenia naprawdę pięknych i ciekawych kolekcji nasion (albo nasion i liści)!

A gdy już mamy kolekcję nasienną można z niej co nieco podebrać i wsadzić do ziemi. A wtedy dopiero zacznie się jazda! Ale o tym innym razem:)

Zadania dla Uczniów:

1. Z jakich drzew mogą pochodzić poniższe nasiona? (jeśli podejrzewasz kilka możliwych gatunków - podaj je wszystkie)

 2. Na tej fotografii wymieszano nasiona i liście. Powiedz jak je połączono, wg schematu: liść  .........(jakiej rośliny?) i owoc ......................... (jakiej rośliny?)

 3. Podaj 5 szczegółów, którymi różnią się poniższe obrazki (w celu powiększenia kliknąć dwukrotnie):

Spróbuj samodzielnie przygotować takie zadanie dla kolegów i koleżanek w klasie. Możesz użyć też warzyw, owoców, roślin zielnych...

4. Jakie gatunki drzew rozpoznajesz na tym zdjęciu? Podaj dwuczłonowe nazwy.

 

Dlaczego nie wolno śmiecić w lesie?

Jakże łatwo się zapomnieć. 
Zajęci rozmową idąc przez las skubiemy liście, rzucamy kamyczkiem, odwijamy papierek z cukierka i... wyrzucamy za siebie, nawet się nad tym nie zastanawiając. Butelkę też łatwo cisnąć w krzaki. Przecież nie będzie jej widać pod liśćmi. 
Śmieci się bardzo łatwo. Ale las, który dostał taki "prezent" musi się jakoś z nim uporać. Często jest to bardzo trudne.

 

Wrocław, Pracze Odrzańskie. Butelki porzucone w lesie. Zastanawiam się jak to się stało, że komuś chciało się je przynieść w reklamówce do lasu skoro w miejscowości znajduje się pojemnik na stłuczkę szklaną.

Tu śmieci celowo porzucone w lesie (prawdopodobnie przez ludzi, którzy nie chcieli płacić za wywóz śmieci ze swojego domu). Za wywóz śmieci można zapłacić 20-300 zł, a mandat za takie "przyozdobienie" lasu to koszt ok. 1000 zł lub więcej. Opłaca się?

Plastikowe opakowania, np. butelki PET, woreczki foliowe, czy porzucone w lesie kanistry mogą stać się pułapką dla zwierząt. Pułapką śmiertelną, z której zdezorientowany ślimak, owad, mysz nie jest w stanie wyjść. Po prostu nie potrafi znaleźć drogi powrotnej. I umiera z głodu, pragnienia, przegrzania.

Szklana butelka wystawiona na słońce działa jak wielka soczewka skupiająca światło. A skupione światło może mieć baaaardzo wysoką temperaturę. Łatwo zapala suche liście czy trawę. Wystarczy jedna  szklana butelka, aby spalić olbrzymi las. Pożar nie zawsze jest szybko dostrzeżony, w suchym lesie ogień rozprzestrzenia się błyskawicznie, może zbliżyć się do zabudowań czy pola uprawnego - zapalić domy i uprawy. Pożar lasu to zawsze na pewno śmierć tysięcy zwierząt większych i mniejszych, owadów, piskląt, ptaków, młodych saren czy lisów, które nie były w stanie dość szybko opuścić gniazda czy nory. Zdarza się, że podczas gaszenia lasu giną lub zostają ranni ratujący go ludzie. Spalony las jest jednym z najsmutniejszych widoków na Ziemi.

Jeśli zauważysz ogień w lesie KONIECZNIE zatelefonuj do straży pożarnej 998 lub na numer alarmowy 112.

Tablice pod lasem przypominające ważne numery telefonów:

Fot. Jacek Pietrowiak

Fot. Jacek Pietrowiak

Bardzo niebezpieczny dla zwierząt może okazać się foliowa torba. Zwierzę folią może się zadławić, a po połknięciu może ona spowodować ból, a nawet śmierć, może niebezpiecznie zaplątać się wokół nogi odcinając dopływ krwi do stopy, a co za tym idzie - martwicę.
Spójrzcie, jak trudno poradzić sobie młodym bocianom z folią w ich gnieździe:

Wśród śmieci wyrzucanych do lasów trafiają się nie do końca opróżnione opakowania po nawozach sztucznych, środkach ochrony roślin, paliwach, smarach, farbach... Chemikalia te wsiąkają w glebę i powodują zahamowanie wzrostu roślin i grzybów, zatrucie zwierząt żyjących w glebie czy ściółce leśnej.

Jak spaceruje się w lesie, gdy zamiast śpiewu ptaków słyszymy pod stopami szelest woreczków foliowych? Gdy zamiast zapachu żywicy sosnowej czujemy odór rozkładających się śmieci czy chemikaliów? 
Gdy zamiast odcieni zieleni, przy których nasz wzrok odpoczywa, widzimy jaskrawe barwy niebieskiej folii czy odblask butelek i puszek? 

Czas rozkładu śmieci porzuconych w lesie może być bardzo długi:
Butelka szklana - 4000 lat
Butelka plastikowa PET - 500 lat
Torebka plastikowa - 300 lat
Puszka aluminiowa - 100 lat
Guma do żucia, niedopałek papierosa -  2-5 lat
Bilet autobusowy - 4 miesiące
Chusteczki higieniczne - 3 miesiące

Fundacja "Nasza Ziemia", która rokrocznie jest organizatorem Sprzątania Świata w Polce wystawiła na swojej stronię darmową aplikację rEKOnesans, która pozwoliłaby namierzyć miejsca zaśmiecone i przekazać informację o nich do władz gminy. Spróbujcie - może na Waszym sprzęcie zadziała, na moim nie chce.




 Zadania dla Uczniów:
1. Zastanów się i spróbuj odpowiedzieć, dlaczego na działanie trucizn wyrzucanych do lasów najbardziej narażone są zwierzęta drapieżne?
2.  Zaproponuj, jakie środki zaradcze przeciwko śmieceniu w lesie mogą podjąć dorośli: leśniczy, władze gminy, dyrekcje zakładów czy szkół w pobliżu lasu.
3. Jak grzecznie zwrócić uwagę osobie napotkanej w lesie, gdy widzisz, że wyrzuca opakowania po jedzeniu? Napisz, jakich słów użyjesz, jakie argumenty wykorzystasz. Możesz spróbować ułożyć dialog.
4. Przeczytaj artykuł i zapisz w tabeli rodzaje śmieci i sposób w jaki mogą zaszkodzić zwierzętom leśnym.

Chleb na wakacyjne szlaki (i rok szkolny!)

Na trasę turystyczną trzeba zabrać ze sobą coś pożywnego, co doda energii na długo i pozwoli skutecznie zwalczyć głód. Poniżej podaję przepis na chleb, który upiec może nawet uczeń klasy 1. Ale żeby nie było tak łatwo - starszym uczniom zadaję trochę obliczeń:)

Chleb jest zlepiony z ziaren. Lepiszczem są jajka. Należy jaja zmieszać z ziarnami, dodać tłuszczu i gotowe. Przełożyć całość do foremki wyłożonej papierem do pieczenia (nie przejmujcie się, jeśli macie dłuższą foremkę - najwyżej chleb będzie niższy). Teraz wystarczy poprosić dorosłego o pomoc w obsłudze piekarnika (chleb powinien w nim przebywać przez godzinę w temperaturze 160 stopni Celsjusza). Ostudzić, a po ostudzeniu można kroić na kromki. Tych kromek nie trzeba niczym smarować, ani dokładać żadnych plasterków. Kromki same w sobie są pożywne. Wystarczy wyjąć je z plecaka i jeść. Ziarna zestawione z jajkiem dostarczą Wam nie tylko energii (chleb jest bardzo sycący), ale też prawie wszystkich potrzebnych organizmowi witamin i soli mineralnych. Poza tym białek, zdrowych tłuszczów i kwasów tłuszczowych, dzięki którym mózg i mięśnie pracują wspaniale. 

Ziarna na chleb - propozycja:

25% ziarna słonecznika
25% siemię lniane
20% pestki dyni
20% nasiona sezamu
5% migdały
5% orzechy włoskie

Jest to propozycja, można do chleba wrzucić rodzynki czy żurawiny, inne orzechy, mak... Ważne, że całość ma ważyć 500 g. A teraz musicie sobie policzyć, ile gram każdego z ziaren trzeba odważyć, żeby proporcje zostały zachowane. Posługujemy się oczywiście wagą kuchenną.

Ponadto należy dodać:
5 średnich jaj
50 ml oleju rzepakowego lub rozpuszczonego masła klarowanego lub oleju kokosowego (są to tłuszcze, które najlepiej znoszą wysokie temperatury)

płaska łyżeczka soli (przy wersji z rodzynkami, dać połowę łyżeczki lub mniej)

Żeby spożyć taką kromeczkę trzeba się też napracować szczękami, ale bez przesady:)

Na pociechę powiem Wam, że można sobie kupić taki chleb-gotowiec, czyli gotową mieszankę tych ziaren, do których wystarczy dodać jaja, sól i tłuszcz. 

PS. Młodsi Czytelnicy mogą mieć kłopot z samodzielnym wbiciem jajka do mieszanki ziaren. Najlepiej to zrobić tak:
- ułożyć jajo na dłoni
- uderzyć w skorupkę ostrym nożem ustawionym względem jaja poprzecznie
- powąchać jajo przez powstałą szczelinkę, aby upewnić się, że nie jest zepsute (wątpliwości są wykluczone, gdyż zepsute jajo cuchnie okropnie)
- chwycić kciukami za krawędzie szczeliny w celu rozłupania skorupki
- jajo wypływa na miseczkę, którą przewidująco umieściliśmy pod spodem
Powodzenia!!!

Wiosenne rozpoznawanie drzew i krzewów

Najtrudniej rozpoznać gatunek drzewa czy krzewu w zimie. Wcześniej zamieściłam post na ten temat. Tym razem trochę zadań na wiosnę, gdy pąki na gałęziach pękają i wychodzą z nich pierwsze młode listki i kwiaty. W dalszym ciągu jednak rozpoznanie gatunku może sprawiać trudności. Powodzenia!

Zadania dla Uczniów:
1. Jakie to gatunki drzew? Uzupełnij zdania pod fotografiami.

 ......................... jesionolistny kwitnie bardzo obficie.

 Kwiaty ...................................... podobnie jak kwiaty wielu innych gatunków drzew są wiatropylne.

 Liście i kwiatostany ...........................................  pojawiają się wtedy, gdy na gałęziach jesionu jeszcze w ogóle ich nie widać (jesion na zdjęciu w tle)

Na gałęziach .............................................. kwiatostany i liście pojawiają się równocześnie.

 

Krzewy dziko rosnącej śliwy ............................................ obsypują się kwiatami przed pojawieniem się na nich liści.

Na krawędziach liści ............................................. można zaobserwować charakterystyczne włoski, których brak już w pełni rozwiniętych liściach.


2. Zadanie całoroczne. Sfotografuj gałęzie tego samego drzewa lub krzewu w różnych porach roku, tak aby pokazać, jak zmienia się w tym czasie wygląd rośliny. Do fotografii dołącz opis rośliny (nazwa gatunkowa, osiągane rozmiary, pora kwitnienia i owocowania, typowe cechy wyglądu całej rośliny, kory, liści, kwiatów i owoców, dodatkowo: praktyczne wykorzystanie tej rośliny przez człowieka)

3. Obserwuj wiosną co najmniej 3 gatunki drzew lub krzewów rosnące w pobliżu siebie. Zanotuj, kiedy pojawią się na nich pierwsze liście i kwiaty. Która z tych roślin rozwija się wiosną najwcześniej, która najpóźniej. Jak myślisz - od czego zależy termin i tempo tego rozwoju?

4. Sfotografuj kwiaty drzew i krzewów owocowych w ogrodzie. Opisz cechy charakterystyczne kwiatów, po których rozpoznasz poszczególne rośliny.

Motywy przyrodnicze w muzyce

Natura jest i zawsze była natchnieniem dla muzyków. Odgłosy wydawane przez zwierzęta, szum morskich fal, szum lasu, czy wodospadu koiły nerwy, ale także je poruszały (vide brzęczenie komara). Twórcy usiłując naśladować odgłosy przyrody tworzyli czasem naprawdę genialne dzieła. Poniżej próbka takich utworów i oczywiście zadania dla tych, którym ten temat przypadnie do gustu.

Nikołaj Rimski Korsakow - "Lot trzmiela" - utwór w wykonaniu 10-letniego ucznia grającego na ksylofonie

Marek Biliński - "Śpiew rajskich ptaków"

Camille Saint-Saens - "Łabędź" - jedna z cyklu 14 miniatur muzycznych o wspólnym tytule "Karnawał zwierząt"

 Gioachino Rossini - "Duet kotów" w wykonaniu chóru chłopięcego

 

Enrico Toselli - serenada "Śpiew słowika" w wykonaniu orkiestry Andre Rieu na koncercie w Maastricht

 

Claude Debussy - "Claire de lune"

Zadania dla Uczniów:

1. Wyszukaj co najmniej 2 inne utwory muzyczne, które swoim tytułem nawiązują do organizmu żywego czy zjawiska przyrodniczego. Podaj ich autora i tytuł.

2. Nagraj samodzielnie 5 różnych odgłosów przyrody i odtwórz na lekcji - poproś kolegów, żeby odgadli, jakie to odgłosy.

3. Ludzie potrafią przywabić zwierzęta  naśladując głos danego gatunku. Celują w tym zwłaszcza ornitolodzy, czyli naukowcy zajmujący się badaniem ptaków. Naucz się naśladować głos jakiegoś ptaka lub innego zwierzęcia i wraz z "oryginalnym nagraniem" zaprezentuj w klasie. Przygotuj podstawowe informacje o tym gatunku oraz ilustrację przedstawiającą to zwierzę.

4. Myśliwi stosują specjalne wabiki - urządzenia, które naśladują głosy zwierząt. Oto przykład:

 Jak myślisz - dlaczego myśliwi wabią zwierzęta w ten sposób? Co sądzisz o ich postępowaniu?

 5. Jak jeszcze można w inny sposób przywabiać zwierzęta np. w celu ich obserwacji i fotografowania?

Piękna muzyka natchnieniem do nauki:)

Muzyka może być pretekstem do poznawania świata. Poniżej propozycje zadań z różnych przedmiotów (oczywiście z przyrody najwięcej!). Może kogoś natchnę i zrobi sobie projekt międzyprzedmiotowy, wykorzysta ten materiał do realizacji ścieżek międzyprzedmiotowych, albo w ogóle spojrzy na świat holistycznie. Propozycja dla kl. 6. Powodzenia!

Na początek piękny utwór skomponowany przez Ennio Morricone p.t.: "Gabriel`s Oboe", co można przetłumaczyć z języka angielskiego na "Obój Gabriela". Obój jest instrumentem muzycznym i na nim właśnie gra solista w poniższym filmiku:

A teraz ten sam utwór w wykonaniu na 3 inne instrumenty muzyczne:

Zadania dla Uczniów (sztuka):
1. Jakie to instrumenty?
2. Jaka jest cecha wspólna 3 spośród pokazanych tu instrumentów? Jak nazywa się grupa instrumentów do której należą?
3. Które wykonanie najbardziej Ci się podoba? Spróbuj wyjaśnić dlaczego.

A teraz fragment filmu, w którym prawdziwy Gabriel gra na swoim oboju:

Zadania dla Uczniów (język polski):
1. Opowiedz, co zobaczyłeś, co się wydarzyło?
2. Jaka była rola oboju w porozumieniu ludzi w tym fragmencie filmu?
3. Jak mogą porozumiewać się ludzie, którzy nie znają nawzajem swojego języka? Podaj jak najwięcej przykładów.
4. Jak mogłaby przebiegać rozmowa między bohaterami tego filmu, gdyby znali nawzajem swój język?
Jakich zwrotów powinni użyć, aby wydarzenie tu pokazane zakończyło się pokojowo? Spróbuj napisać przykładowy dialog.
5. Jak rozumiesz powiedzenie: "Muzyka łagodzi obyczaje"? Czy rzeczywiście każdy rodzaj muzyki "łagodzi obyczaje"?

A teraz obejrzyjcie jeden z odcinków programu Wojciecha Cejrowskiego z serii "Boso przez świat"


Zadania dla Uczniów (przyroda):
1. O jakim regionie świata opowiada W. Cejrowski w swoim programie? (jest to rejon pokazany również we fragmencie filmu o Gabrielu i jego oboju).
a)Wskaż go na mapie świata.
b) Jaki to kontynent, kraj(e), jaka rzeka przez ten rejon przepływa - podaj również nazwy kilku jej prawych i lewych dopływów.
c) Jaka to strefa krajobrazowa? Opisz jej cechy charakterystyczne.
d) Jaki panuje tam klimat? Opisz jego typowe cechy.
2. Do jakich zwierząt chcieliby być podobni bohaterowie programu i dlaczego?
3.  Z jakich powodów zwierzęta te są zagrożone wyginięciem? Podaj inne gatunki zwierząt należące do tej rodziny (2 z nich występują dziko w Polsce. Jakie?)

4. Jak zachowuje się Wojciech Cejrowski względem mieszkańców wioski, którą odwiedza i dlaczego?
5. Jak zachowałbyś się w sytuacji, gdybyś musiał uspokoić wystraszone, rozdrażnione zwierzę, np. kota chorego na wściekliznę lub nieznanego Ci psa potrąconego przez samochód? Jak zachowuje się takie zwierzę?

Zadania dla Uczniów (historia/religia):
1. Jaki jest zawód Gabriela pokazanego we fragmencie filmu? Jakie było jego zadanie?
2. Czy zamiar Gabriela uważasz za słuszny? Uzasadnij odpowiedź.
3. Dowiedz się jakimi innymi metodami pracowali współwyznawcy Gabriela? Czy były one słuszne? Jaki przyniosły efekt?
4. Jaką rolę współcześnie pełnią ludzie o zawodzie Gabriela w tym rejonie świata? Czy ich praca jest potrzebna?
5. Kim byli konkwistadorzy? 

Zadania dla Uczniów (matematyka/przyroda):
1. Obszar wilgotnych lasów równikowych w tym rejonie świata to powierzchnia ok. 6 mln km2. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 50 lat ludzie doprowadzili do wycięcia 17% tej powierzchni. Ile km2 tych lasów wycięto?
2. Dlaczego tak ważne jest, żeby powstrzymać wycinanie wilgotnych lasów równikowych? Wypisz jak najwięcej argumentów.
3. Według raportu organizacji ekologicznej WWF, w latach 1999-2009 odkryto tu aż 1200 nowych gatunków roślin i kręgowców. To oznacza, że na każde trzy dni w ciągu tych dziesięciu lat przypada odkrycie jednego nowego gatunku.(Źródło: WWF Poland). Zapisz obliczenia, jakich dokonano, aby podać informacje o odkryciu nowego gatunku co 3 dni.

Jeśli ktoś z Szanownych Czytelników miałby jakieś ciekawe propozycje pytań/zadań - bardzo proszę o wpisanie ich w komentarzach!

Jak oszczędzać wodę?

Poniżej cała lista odpowiedzi na to pytanie. Ale najpierw, zanim spiszecie to do zeszytu i będziecie mieli zadanie domowe z głowy - zróbcie zadania.

Zadania dla Uczniów:
1. Poproście Dorosłych o rachunek za wodę w Waszym domu za ostatni miesiąc. Zanotujcie: ile ciepłej i ile zimnej wody zużyła Wasza Rodzina. Ile wody przypada na jedną osobę? Ile pieniędzy musicie za to zapłacić? Jak uważasz - czy to dużo czy mało? Zastanówcie się, co moglibyście zmienić, aby płacić mniej?
2. Ile wody jednorazowo zużywa zmywarka i pralka w Twoim gospodarstwie domowym? Dowiedz się (popytaj dorosłych, wyczytaj w instrukcjach) jak należy postępować, aby oba te urządzenia pracowały jak najefektywniej (tzn. aby używanie ich było jak najbardziej opłacalne)?
3. W jakich rejonach świata ludzie cierpią i umierają z powodu braku wody? Co muszą robić, żeby ją zdobyć? Jak obchodzą się bez wody - czym ją zastępują, np. gdy nie mają możliwości umycia się? Jak można zdobyć wodę pitną na pustyni, w buszu czy na sawannie? Podpowiedzi w podręcznikach survivalu...
4. Zaprojektuj tabelkę, w której zapiszesz wszystkie argumenty "za" i "przeciw" oszczędzaniu wody w Twoim domu. Wypełnij ją.
5. Wyszukajcie instrukcję jak sporządzić naturalny filtr do uzdatniania wody do picia, np. w szkole przetrwania, na łonie natury. Spróbujcie go zrobić i użyć do oczyszczenia wody. Swoje działania i wnioski zapiszcie w sprawozdaniu. Najlepiej byłoby wzbogacić je rysunkami czy zdjęciami. Dobra zabawa na wakacje!

Jak oszczędzać wodę w gospodarstwie domowym?

- nie myć naczyń pod bieżącą wodą. Najlepiej mieć zmywarkę, bo pozwala oszczędzić najwięcej wody (Zmywarka czy mycie ręczne? - ten link możecie podsunąć Rodzicom). Jeżeli nie macie zmywarki: najpierw nalewamy wody do kabiny zlewozmywaka, dodajemy płynu do mycia naczyń i myjemy wszystkie naczynia w tej wodzie zaczynając od najczystszych. Potem po bieżąca wodą opłukujemy naczynia z resztek płynu. Przed myciem naczyń warto je sobie posegregować - osobno talerze, osobno sztućce itd.

- dbać o szczelność kranów w domu

- zamiast kąpieli w wannie pełnej wody brać szybki prysznic (o ile rzeczywiście prysznic jest SZYBKI) (dla Rodziców: "Oszczędzanie wody: Ile można zaoszczędzić na prysznicu?")

- używać tyle detergentów (proszków do prania, płynów do naczyń itd.), ile sugeruje producent. A nawet trochę mniej. Nigdy nie przesadzać z ich ilością. Wtedy nie trzeba będzie zużywać zbyt dużo wody na płukanie prania czy naczyń.

- do podlewania roślin w ogrodzie czy mycia samochodu używać deszczówki (trzeba oczywiście najpierw zdobyć spory pojemnik do zbierania deszczówki i ulokować go w ogrodzie:)

- zainstalować wodooszczędną spłuczkę w toalecie

- na końcówce prysznica czy innych kranów założyć perlatory, czyli takie końcówki, które wymieszają wodę z powietrzem i będzie się wydawało, że płynie jej więcej . W rzeczywistości wypływa jej mniej, niż bez dodatku powietrza!

- przy myciu rąk nie odkręcamy kranu "na maksa", ale tylko troszkę, tyle, ile rzeczywiście wystarcza do umycia rąk. Woda nie musi nam pryskać na wszystkie strony! Możecie nawet zrobić doświadczenie i spróbować, jak duże odkręcenie kurka okaże się wystarczające, aby skutecznie opłukać ręce z mydła (Uwaga! Nie mylić z byle jakim myciem rąk!)

- przy myciu zębów używać kubka, z którego pobieramy wodę do płukania zębów - nie popijać jej bezpośrednio z kranu i nie zostawiać odkręconego kranu w czasie szczotkowania!

- pamiętać o dokładnym zakręcaniu kranów po skorzystaniu z nich.

Filmy przyrodnicze

Jestem wielbicielką brytyjskich filmów stacji BBC, zwłaszcza tych z narracją sir Davida Attenborough. Obejrzyjcie! Do zobaczenia on-line, gdy mamy trochę wolnego czasu, np. w czasie ferii zimowych lub wakacji. Dołączyłam też linki do  wartościowych filmów innych autorów.

Serial: "David Attenborough i cuda natury" - odcinki ok. 20-minutowe, pełne zaskakujących faktów z historii odkryć przyrodniczych

 Cudowna spirala

Widzenie wzorków

Kuriozalna mistyfikacja?

Rozciągnięte do granic możliwości

"Attenborough i wielkie jajko"
Właściwie jajko jest tu pretekstem do pokazania niezwykle ciekawej przyrody Madagaskaru. Oczywiście o jaju też jest mowa:)

"Początki życia według Davida Attenborough"
odc. 1
odc. 2
Film z fascynującymi zdjęciami skamieniałości i żywych, bardzo mało znanych stworów z wielu miejsc świata + animacje komputerowe wymarłych gatunków. Wciągające!

"Narodziny zwierząt według Davida Attenborough. Pierwsze ssaki." - film opowiada o tym, w jaki sposób na Ziemi pojawiły się ssaki. Mimo wielu dość skomplikowanych szczegółów jest bardzo ciekawy. Oczywiście gdybyś Drogi Czytelniku/Widzu zapomniał, jakie są cechy ssaków - jest to tutaj dokładnie wyłożone.

"Magia wielkiego błękitu"
serial przyrodniczy przybliżający życie w morzach i oceanach. Piękne zdjęcia, wiele ciekawych faktów. Ze względu na lektora (czyta Krystyna Czubówna) odradzam w porze poobiedniej drzemki - trzeba się liczyć z tym, że zaśniecie słuchając spokojnego, kojącego głosu i szumu fal:)


Microcosmos - właściwie jestem zwolenniczką poświęcenia 2 zblokowanych godzin lekcyjnych tylko na obejrzenie tego filmu. Najlepiej w 4. lub 5. klasie przy omawianiu bezkręgowców. Można wtedy robić sobie przerwy przy ciekawszych zagadnieniach, wyjaśniać co niezrozumiałe... To co pokazano w tym filmie dzieje się na każdej łące czy w każdym oczku wodnym, ale nie miewamy okazji, żeby to zobaczyć tak dokładnie, tak z bliska. Widujemy tylko migawki. Ale w pełni można zdać sobie sprawę z tego całego bogactwa dopiero po oglądnięciu "Microcosmosu"

Niestety filmu "Macrocosmos" nie znalazłam on-line.

Minuscule  - krótkie, żartobliwe filmiki o przygodach drobnych bezkręgowców. Nie mają jednak wiele wspólnego z prawdziwym życiem tych zwierząt, dlatego należy je traktować z przymrużeniem oka.

Przyrodnicze zgadywanki na luźne dni

Dziś kilka zagadek przyrodniczych - takich na luźną lekcję przyrody przed świętami, albo na czas, gdy już wszystkie oceny wystawione, a chce się czas spędzić na jakimś pożytecznym zajęciu.

Zad. 1
Od wieków zwierzętom przypisuje się cechy ludzkie. Nic w tym dziwnego - chociaż nie mówią potrafią nam przekazać mnóstwo informacji o sobie, swoich potrzebach i emocjach. Wystarczy uważnie obserwować ich zachowanie. Nauka badająca zachowania zwierząt nazywa się ETOLOGIĄ.

Poniżej wypisano popularne powiedzonka o zwierzętach. Dokończ te stwierdzenia wpisując w miejsce kropek nazwy zwierząt. Jeżeli nie wszystko uda Ci się odgadnąć samodzielnie możesz zajrzeć do podpowiedzi przy gwiazdce (*) na końcu tego posta.

1. Dumny jak ...
2. Odważny jak ...
3. Uparty jak ...
4. Zdrowy jak ...
5. Wesoły jak ...
6. Mądry jak ...
7. Pracowity jak ...
8. Wierny jak ...
9. Zwinny jak ...
10. Wolny jak ...
11. Silny jak ...

* tur, ryba, szczygieł, mrówka, pies, ptak, paw, jaszczurka, sowa, osioł, lew

Zdobądź spore obrazki wymienionych tu zwierząt. Przyczep je magnesami do tablicy w klasie i zabawcie się z kolegami: najpierw upewnijcie się, że wszyscy znają zwierzęta na obrazkach i wiedzą który to tur, a która jaszczurka zwinka. Potem dopasujcie cechy do zwierząt. Jak myślicie - czy rzeczywiście zwierzęta te posiadają przypisywane im przez ludzi cechy?

Zad. 2
Obejrzyjcie (najlepiej 2 razy!) poniższy, krótki film. Jest to właściwie reklama serialu telewizyjnego brytyjskiej stacji BBC, który został zrealizowany przez znanego dziennikarza i przyrodnika sir Davida Attenborough. Królowa Elżbieta II przyznała mu tytuł szlachecki (sir) w dowód uznania za jego piękne i rzetelne filmy przyrodnicze. Spróbujcie zapamiętać (można szybko zanotować w trakcie oglądania, notujemy stosując skróty, na brudno) jak najwięcej zwierząt pokazanych w tym filmie. Może się okazać,że będą to również gatunki Wam nieznane. Porównajcie wyniki, ustalcie, kto się pomylił, a kto wygrał:)

Cudowny świat Davida Attenborough

Zad. 3
Spróbujcie odpowiedzieć na pytanie: Z jakich roślin produkuje się poniższe artykuły (możliwe kilka prawidłowych odpowiedzi)?
1. Kasza gryczana
2. Koszulka T-shirt
3. Czekolada
4. Chleb
5. Popcorn
6. Coca-cola
7.  Chipsy
8. Wędka
9. Musztarda
10. Olej
11. Choinka
12. Tablica korkowa

Wyszukaj w Internecie ilustracje roślin, które odgadniecie. Wydrukujcie ilustracje. Przygotujcie plakat lub gazetkę ścienną na korytarzu szkolnym na temat: "Jak człowiek wykorzystuje rośliny?". Wyszukajcie samodzielnie jeszcze inne ciekawe przykłady użytkowania roślin przez człowieka.

Zad. 4 (właściwie to mogłaby być osobna lekcja)
Wymieńcie wszystkie możliwe przyprawy, których używa się w kuchni dla polepszenia smaku potraw. Wybrany uczeń zapisze na tablicy wszystkie nazwy (wybierzcie tego, który pisze szybko i wyraźnie). Potem ustalcie między sobą, kto z Was mógłby przynieść do szkoły jedną lub kilka przypraw. *** Przynieście również ze sobą płachtę papieru i klej wikol. Papier potnijcie na paski o szerokości ok. 6 cm. Sklejcie je ze sobą w taśmę, a do niej przyklejcie Wasze przyprawy. Nie zapomnijcie podpisać ich nazw. Przyprawową Taśmę przymocujcie do ściany na korytarzu szkolnym. Można ją też umieścić dookoła drzwi. Będzie ładnie pachniało!

***A gdy zrobicie już Przyprawową Taśmę, a lekcja jeszcze trwa:

-  przygotujcie krótkie kilkuzdaniowe informacje i waszych przyprawach - jak się nazywa roślina z której pochodzą i gdzie rośnie? Której jej części używa się właściwie jako przyprawy? Czy roślina ma jakiś wpływ na organizm, np. ułatwia trawienie, uspokaja, rozgrzewa?
Zabawa w klasie może polegać na tym, że wybrana osoba czyta przygotowane przez siebie informacje, a zadaniem pozostałych Uczniów jest zgadnąć, o jakiej przyprawie jest mowa.

- Można też zasłonić oczy jednej osobie, kolega doprowadza ją do Taśmy Przyprawowej, a ona na podstawie węchu i dotyku określa, jaką przyprawę ma przed sobą.

- Wyszukajcie przepisy kulinarne na napój, potrawę na słodko i potrawę na słono z przyprawami, o których wcześniej przygotowaliście informacje