Pleśń

Pleśnie to też grzyby - ludzie wykorzystują je do produkcji serów i leków (o tym w poprzednim wpisie). Dzisiaj o tych pleśniach, które ludziom szkodzą.


Jak pleśnie wpływają na organizm?
- spożycie pokarmów nadpleśniałych może spowodować bóle brzucha i biegunkę
- częstsze spożywanie pleśni sprzyja poważnym chorobom układu pokarmowego
- pleśnie produkują substancje, które są rakotwórcze
- wdychanie zarodników pleśni może powodować uczulenia



Jak zapobiegać pojawieniu się pleśni na produktach spożywczych?
- przechowywać je w lodówce,
- unikać wilgoci w miejscu przechowywania produktów*
- miejsca przechowywania pożywienia często czyścić i sprzątać

Jeśli zauważymy na pokarmie pleśń nie wystarczy jej wyciąć czy usunąć. Trzeba cały produkt wyrzucić. Widoczne fragmenty pleśni pojawiają się już wtedy, gdy cały produkt jest przerośnięty strzępkami grzyba.


*Chleb często przechowuje się w woreczku foliowym, aby nie wysechł. Jeżeli przypuszczamy, że już go nie zjemy - lepiej wyjąć go z worka i pozwolić mu wyschnąć. W ten sposób uchronimy go przed spleśnieniem. Suchy chleb można wykorzystać do karmienie zwierząt, np. koni, namoczonym - można w zimie karmić ptaki. Nigdy nie podawaj zwierzętom nadpleśniałego chleba!!!

Jak uniknąć powstawania zagrzybień na ścianach pomieszczeń?
- często je wietrzyć
- wycierać wilgotne podłogi do sucha
- unikać gromadzenia dużej ilości wilgociolubnych roślin w jednym miejscu

Pleśń z reguły hoduje się sama najczęściej tam, gdzie jej nie chcemy. Aby jednak wyhodować ją świadomie trzeba przypomnieć sobie, jakich warunków wymagają do wzrostu i rozwoju grzyby. Grzyby są cudzożywne, a zatem potrzebują podłoża zawierającego składniki organiczne. Są gatunki potrzebujące tlenu i takie, którym on nie jest potrzebny. Potrzebują też wilgoci i odpowiedniej temperatury.

Wyhoduj pleśń:
- Kawałek kromki chleba skrop wodą, włóż do woreczka i połóż w miejscu o temperaturze pokojowej (ok.20-22 stopnie Celsjusza)
- Podobny sam zestaw umieść w ciemnym miejscu, np. w szczelnej puszce lub owiń folią aluminiową
- Taki sam zestaw umieść w lodówce
- Kolejny zestaw pozbaw dostępu wody (nie skrapiaj kromki dodatkowo wodą)
- Ostatni zestaw: umieść w woreczku kawałek wysuszonego chleba

Ponumeruj zestawy, przy każdym numerze zapisz warunki hodowli pleśni i zanotuj:
- w której próbce najwcześniej pojawią się oznaki pleśnienia?
- czy pleśnie wyhodowane w różnych próbkach są inne czy takie same?
Stwórz tabelkę, w której zapiszesz porównanie warunków wzrostu pleśni z wszystkich próbek i wyniki badania (tzn. czas, po którym na chlebie pojawiła się pleśń oraz wygląd pleśni lub inne ważne uwagi).

Znaczenie grzybów

O tym, jak są zbudowane grzyby będzie mowa na lekcji. Poniżej kilka przydatnych uzupełnień:

Jaka jest rola grzybów w przyrodzie?
- są reducentami - rozwijają się na martwych organizmach i ich szczątkach i sprawiają, że ich ciała stają się częścią gleby (mówimy, że grzyby rozkładają martwe organizmy, tzn. skomplikowane, organiczne związki chemiczne, z których są zbudowane organizmy, grzyby przekształcają w związki o budowie prostej, nieorganiczne). Współdziałają przy tym z bakteriami, dżdżownicami i wieloma innymi organizmami żyjącymi w glebie. Ich rola jest zatem bardzo ważna.

Ten martwy pień rozpada się m. in. pod wpływem grzyba

- są pasożytami roślin i zwierząt

Ten grzyb czerpie z drzewa wszystkie potrzebne mu substancje pokarmowe. Może doprowadzić z czasem do śmierci drzewa. Fot. Maria Wiaderek

 - są symbiontami - niektóre grzyby wchodzą w ścisły związek z glonami tworząc porosty

Chrobotek - Cladonia sp.

 - wchodzą też w symbiozę z korzeniami drzew, która nosi nazwę mikoryzy
- są pożywieniem zwierząt

Ten borowik smakował niejednemu zwierzakowi

Jak człowiek wykorzystuje grzyby?
- jako posiłki lub dodatki do posiłków (np. kasza gryczana w sosie grzybowym, pierogi z kapustą i grzybami itd.). Najbardziej polecanymi gatunkami, które każdy może zbierać są grzyby leśne: borowik, podgrzybek, koźlak, maślak czy kurka (pieprznik jadalny). Substancje zawarte w grzybach mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe. Grzyby zawierają wiele cennych składników odżywczych: witaminy A, B, D i pierwiastki: magnez, miedź, potas, wapń, cynk czy selen.
- do produkcji serów pleśniowych
- do produkcji leków (antybiotyk penicylina używana w leczeniu infekcji bakteryjnych otrzymana została po raz pierwszy z grzyba-pleśni o łacińskiej nazwie Penicillium). Grzyby mają też działanie przeciwnowotworowe (np. reishi czyli lakownica lśniąca), są wykorzystywane w leczeniu AIDS (shiitake czyli twardnik jadalny) lub mają działanie przeciwmiażdżycowe (boczniak ostrygowaty, pieczarka), wykorzystuje się je do leczenia choroby Parkinsona czy Alzheimera, pomagają też kontrolować cukrzycę.

Jak grzyby szkodzą człowiekowi?
- powodują choroby - grzybice, pleśniawki...
- atakują rośliny uprawne (np. drzewa owocowe, zboża) powodując znaczące zmniejszenie plonów
- powodują psucie się żywności (pleśnienie)
- rozwijają się w wilgotnych pomieszczeniach szpecąc ściany czarnym nalotem trudnym do usunięcia, powodując nieprzyjemny zapach, szkodzą wtedy również zdrowiu człowieka (wdychanie zarodników pleśni nie sprzyja alergikom)

Ciekawostka:
Szacuje się, że na Ziemi występuje około 5 milionów gatunków grzybów, a opisano i nazwano zaledwie ok. 100 tysiecy z nich.


Zadania dla uczniów:
1. Co by się stało, gdyby na z Ziemi zniknęły nagle wszystkie grzyby? Napisz w zeszycie tekst, w którym zamieścisz swoje przypuszczenia.
2. Jak zabezpieczać pokarmy przed pleśnieniem? Podaj wszystkie znane Ci sposoby.
3. Zetnij kapelusz grzyba blaszkowego. Połóż go na białej kartce w suchym miejscu, blaszkami do dołu i zostaw na kilka dni. Po tym czasie podnieś kapelusz - na kartce powinny pojawić się zarodniki - wysypały się z kapelusza układając się we wzór blaszek. Można spróbować utrwalić tak powstały obraz za pomocą lakieru do włosów lub szerokiej, przezroczystej taśmy samoprzylepnej. Wklej go do zeszytu.
4. Wybierz się na grzybobranie i przynieś do klasy 5 różnych grzybów, których nazwy znasz. W rozpoznaniu gatunków może pomóc Ci atlas grzybów z ilustracjami. Określ, które z nich są jadalne. Gdzie je znalazłeś, w jakim lesie (iglastym, liściastym, mieszanym?), w sąsiedztwie jakich drzew?

Zainteresowanym grzybami polecam bloga Moje grzybowisko z pięknymi zdjęciami rozmaitych gatunków grzybów i nie tylko.

Rola wody w naszym organizmie

"Organizm ludzki jest zbudowany w 70% z wody. Woda zawarta we krwi pomaga w rozprowadzaniu składników odżywczych do wszystkich zakątków ciała. Jest konieczna do pracy wszystkich narządów wewnętrznych. 

Bez wody żołądek nie daje sobie rady z trawieniem, czego skutkiem są zaparcia. W nerkach zbiera się skoncentrowana porcja odpadków i toksyn, a mnożące się bakterie wywołują zapalenia. Niedostateczne nawodnienie nieustannie pracujących mięśni powoduje ich bolesne skurcze, ścierpnięcia, a także ogólne poczucie osłabienia i zmęczenia. Mózg bez dostatecznej ilości wody otrzymywanej wraz z krwią też odmawia posłuszeństwa - nie można zebrać myśli, człowiek łatwo traci cierpliwość, szybko się irytuje, ma złe samopoczucie, nic go nie cieszy i nie może pracować.

Dlaczego? To wszystko z powodu niepicia wody. (...)

Dorosły człowiek powinien dziennie wypijać co najmniej półtora litra wody, najlepiej czystej, niegazowanej wody mineralnej. Nie wolno czekać aż organizm zacznie się dopominać o coś do picia - bo uczucie pragnienia to pierwszy sygnał odwodnienia. (...) Trzeba po prostu pić po trochu wodę przez cały dzień, zawsze mając ją ze sobą"

Beata Pawlikowska

"Blondynka na safari"

Fragment książki znanej podróżniczki dokładnie uświadamia czytelnikowi, jak ważna jest woda. Nie zapominajcie jej zabrać do szkoły. Jest potrzebna i latem, i zimą (gdy suche powietrze ogrzewanych wnętrz bardzo wysusza nasze ciała), i na gimnastyce, i na matematyce. 

Nie warto pić napojów gazowanych (powodują wzdęcia), słodzonych (psują zęby i sprzyjają nadwadze), sztucznie barwionych i aromatyzowanych (mogą powodować uczulenia, niektóre dodatki typu "E- " obniżają zdolność koncentracji).

Nie zapominajcie, że Wasze zwierzęta też potrzebują dostępu do świeżej wody :)

Zadania dla uczniów:

Porównaj etykiety trzech wód, które można kupić w sklepie. Weź pod uwagę wody źródlane i mineralne. 

1. Narysuj tabelkę, w której porównasz te wody. Nadaj jej tytuł. Zawrzyj w niej informacje o:
- nazwie wody,
- miejscu, skąd jest pobrana,
- ogólnej zawartości rozpuszczonych składników mineralnych,
- nazwie instytucji, która ją bada,
- sposobie przechowywania.

2. Na etykiecie możesz zobaczyć skróty: Mg, Ca, K, Na, S, Cl.  Co one oznaczają? Jaką rolę w organizmie pełnią te substancje, które oznacza się symbolami Mg i Ca?

3. Wyszukaj na mapie 5 nazw miejscowości, które mają w swojej nazwie słowo "- Zdrój". W miejscowościach zdrojowych wykorzystuje się lecznicze właściwości różnych wód. Wybierz jedną z tych miejscowości i opisz właściwości lecznicze źródeł, które w niej się znajdują.